چگونگی فرهنگ سازی و ارتقای روحیه خودباوری برای مصرف کالای داخلی

یکی از مشکلات فقدان الگوی مصرف و عدم استنکاف از اسرافها و تبذیرهائیست که هر کدام به تنهایی، فلج کننده اقتصاد یک کشور و تثبیت ادامه وابستگی به واردات کالاهای خارجی بخاطر تقاضای بسیار بالا و فقدان توان عرضه در تولید داخلی است. حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی که مستلزم عبور از این مشکلات و موانع اساسی است، باید به یک نهضت همه جانبه مبدل گردد تا سرمایه گذار ایرانی، صحت ادعای ما را در تحقق این شعار سالانه به عینه نظاره کند و فضاسازی منفی رسانه های بیگانه نتواند در او تاثیرگذار باشد و او به انگیزه کمک به اقتصاد ملی و معیشت هموطنانش، در کشور خود سرمایه گذاری کرده و مردم و بخصوص جوانان را از مواهب آن بهره مند سازد.

با حمایت از تولیدات داخلی و مصرف بیشتر کالاهای داخلی در بلندمدت می‌توان بهره‌وری و کارایی نیروی کار و سرمایه را افزایش داد.

یکی از راه های حمایت از تولیدات ملی ، رسیدگی بیشتر به وضع کشاورزان و ایجاد بازار مناسب برای فروش محصولات است.

در زمان حاضر دشمن درصدد است ایران را از نظر اقتصادی در تنگنا قرار دهد لذا همه ما وظیفه داریم با اتحاد و یکپارچگی تهدیدها و تحریم‌های دشمن را به فرصت‌های طلایی برای نظام تبدیل کنیم.

مردم در راس هرم به عنوان مصرف کنندگان جامعه با هر خرید از کالاهای با کیفیت ایرانی ، هزینه آنرا به جیب هموطنان خود وارد می کنند و از خروج ارز از کشور جلوگیری می کنند. هرچند در این مسیر نیاز به فرهنگ سازی از سوی متولیان فرهنگی و ایجاد فضای سالم مدگرایی اسلامی می توانند اثرات قابل توجهی بگذارند و کمک شایانی به این امر بکند. از سوی دیگر علمای بزرگ ما یا به تعبیری پیشقراولان فرهنگی کشور هم در گذشته و هم در حال در صورت وجود جنس ایرانی ، آنرا بر جنس خارجی ترجیح می دادند که روایات بسیاری از آن نقل شده است که در حوصله ی این مقال نمی گنجد.هدف اصلی دشمنان خارجی ضربه زدن به اقتصاد ایران و تحت فشار قرار دادن ملت ما است. آنها می خواهند مردم ما را تحت شدیدترین فشارهای اقتصادی قرار داده و از صدور اجناس حتی کالاهایی مانند دارو و غذا به ایران جلوگیری می کنند. بنابراین برای خنثی سازی توطئه های دشمن چاره ای به غیر از حمایت از تولید ملی و استفاده از کالاها و اجناس داخلی نداریم.

در سال جهاد اقتصادی زیرساخت های لازم برای تحقق شعار امسال نیز فراهم شده و امیدواریم با تلاش جهاد گونه همه مردم و مسئولین شاهد تحقق صد در صدی فرامین مقام معظم رهبری در نامگذاری امسال باشیم.رسانه ها به خصوص رسانه ملی نیز در فرهنگ سازی استفاده از کالاهای ایرانی نقش موثر دارند و باید رویکرد استفاده از کالاهای تولید داخلی را به ارزش تبدیل کنند.

امسال مصرف‌ کالاهای داخلی خود به خود رونق بیشتری خواهد یافت و کالاهای ایرانی جای کالاهای خارجی را خواهد گرفت، در این راستا مصرف‌کنندگان نیز باید با ارایه نظرات و پیشنهادات خود به تولیدکنندگان، آنها را در تولید کالاهای منطبق با نیاز مشتری یاری رسانند.

پیشرفت های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به عنوان الگوی مقتدر مردم سالاری دینی در جهان، الهام بخش همه ملت های آزاده بوده و علاوه بر این بازار رقابتی سالمی در جهان اسلام برای آن فراهم می کند.

مردم ایران در عینیت‌بخشی به نام سال 91 نقش موثر و کلیدی‌ای دارند، چرا که هم با تجمیع سرمایه‌های خرد خود در قالب تعاونی‌ها می‌توانند گام بلندی در رونق‌بخشی به تولید داخلی بردارند و هم با مصرف کالاها و محصولات ایرانی، بازار عرضه و تقاضا برای آنها را گرم کنند.

سال تولید ملی ،حمایت از کار و سرمایه ایرانی سالی است که ایرانیان با همت خود بی اثر بودن تمام تحریمها را نشان خواهند داد. امسال سال برداشت محصول در زمینه‌های اقتصادی ،صنعتی و خودکفایی کامل که حاصل اعمال فشارهای غرب به این ملت است خواهد بود.

اگر ما به دنبال حمایت از تولید داخل هستیم باید زمینه‌های ورود کالاهای قاچاق را از بین ببریم. این تجارت غیرقانونی سمی مهلک برای تولید ملی به حساب می‌آید.

خیلی از کالاهای با کیفیت ایرانی در حال حاضر به اسم کالاهای خارجی فروش می‌رود که این موضوع ضرورت فرهنگ‌سازی میان مردم برای حمایت از تولیدات داخلی را روشن می‌سازد.

حمایت از تولید داخلی و کار را نیازمند تغییر نگرش مردم نسبت به مصرف کالاهای خارجی است.

دستگاه‌های اجرایی و مردم با خرید کالاهای مورد نیاز خود از تولیدات داخلی کشور، زمینه تشویق تولید کنندگان داخلی را فراهم و تولید کنندگان نیز با بالابردن کیفیت کالاهای تولیدی خود در مقایسه با کالاهای خارجی، و همچنین کاهش هزینه تمام شده کالا، رغبت مردم را درخرید کالاهای تولید داخل بیشتر کنند.

باید با مصرف کالای ایرانی،مقدمه دستیابی و افزایش تولید ملی را فراهم کرد.

بخش عمده ای از مسئولیت ها در این زمینه ، متوجه خود تولیدکنندگان است که هم کیفیت کالاها را افزایش دهند و هم آن را ارزان قیمت تر از کالاهای خارجی ، به دست مصرف کننده برسانند و در عین حال ، خدمات بهتری هم ارائه دهند ؛ باز در این جهت نمی توان از نقش و مسئولیت رسانه های داخلی در تشویق مردم به مصرف کالاهای داخلی غافل شد .

حل مشکلاتی چون اشتغال که از معضلات اصلی در کشور است ، در گرو رونق تولید داخلی و افزایش مصرف تولیدات داخلی است و لذا جوانی که شلوار لی خارجی به تن می کند ، نمی تواند انتظار شغل از دولت داشته باشد.

سالی که به فرموده رهبر فرزانه انقلاب به عنوان سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی منقش شده؛ در تداوم سال جهاد اقتصادی می‏تواند امت اسلامی ایران را به خودباوری بیش از گذشته سوق دهد.

آنچه بر عهده مردم است بیشتر فرهنگ سازی و نهادینه کردن آن است. امری که هم بر دوش دولت و سازمان و نهاد مختلف فرهنگی است و مهم تر از آن بر عهده سازمان های مردم نهاد، حوزه های علمیه و دانشگاه هاست.

اول آنکه باید تولید ثروت حلال به عنوان یک ارزش در جامعه نهادینه شود و درکنار آن تولید ثروت های کاذب از طریق دلالی به امری مذوم در میان آحاد جامعه مبدل شود. دوم آنکه باید مصرف کالای داخلی تبدیل به ارزش شود. یعنی فرزندمان ما باید به پوشیدن لباسی با پارچه وطنی و دوخت ایضا وطنی افتخار کنند. این امری است که تلاش جمعی مردم را می طلبد. دانش آموزی که امروز به لباس وطنی خود افتخار می کند فردا همه ی تلاشش را در دانشگاه انجام می دهد که سوار هواپیمایی شود که وطنی باشد و بر ماشینی سوار شود که چنین باشد.

این مورد امری است که نیاز به تصمیم دولت ندارد. باید انقلابی فرهنگی در میان مردم و توسط مردم و نخبگان دینی و فرهنگی به وجود آید برای ارزش بخشیدن به کالای ایرانی. مصرف کالای وطنی امری است که مدعیان ناسیونالیتی و وطن پرستی و ملی گرایی اگر خالص باشند هم قبول دارند چه رسد به ایرانیان مسلمانی که فرهنگ و دین اشان نیز چنین می خواهد.

مدیریت اصولی،تقویت انگیزه های دینی و انقلابی ،توانمند سازی ،تشویق نیرو های فعال در سازمان های دولتی و خصوصی از عوامل مهم و راه کار های عملیاتی شدن این شعار مهم است.

رسالت خطیر رسانه ها در تشویق مردم و ارائه راهکارهای سازنده در زمینه عملی شدن هر چه بهتر این شعار در جامعه غیر قابل انکار و بسیار موثر است.

علاوه بر آثار زیانبار قاچاق کالا بر تولید داخلی و ناهنجاری های اقتصادی ناشی از این پدیده ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی از طریق تغییر فرهنگ و ذائقه مصرف خانوار به سمت کالاهای غیراستاندارد قاچاق با تضعیف تولید داخلی را به دنبال دارد. از سوی دیگر در حالی که برخی قاچاق را پدیده ای اقتصادی دانسته و معتقدند برای مقابله با این معضل باید راهکارهای اقتصادی مانند بهبود کیفیت و حمایت از تولید داخلی، تسهیل در واردات کالاهایی که تولید داخلی جوابگوی نیاز بازار نبوده و فرهنگ سازی و ترغیب مصرف کنندگان به حمایت از تولید داخلی می دانند برخی دیگر به کارگیری شیوه های برخورد فیزیکی و تشدید مجازات قاچاقچیان به منظور افزایش ریسک قاچاق را لازمه مبارزه با این پدیده شوم اقتصادی تلقی می کنند.

بنابراین شعار امسال، «تولید ملى، حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى» است. ما باید بتوانیم از کارِ کارگر ایرانى حمایت کنیم؛ از سرمایه‌ى سرمایه‌دار ایرانى حمایت کنیم؛ و این فقط با تقویت تولید ملى امکان‌پذیر خواهد شد.سهم دولت در این کار، پشتیبانى از تولیدات داخلىِ صنعتى و کشاورزى است. سهم سرمایه‌داران و کارگران، تقویت چرخه‌ى تولید و اتقان در کار تولید است. و سهم مردم - که به نظر من از همه‌ى اینها مهمتر است - مصرف تولیدات داخلى است.ما باید عادت کنیم، براى خودمان فرهنگ کنیم، براى خودمان یک فریضه بدانیم که هر کالائى که مشابه داخلى آن وجود دارد و تولید داخلى متوجه به آن است، آن کالا را از تولید داخلى مصرف کنیم و از مصرف تولیدات خارجى بجد پرهیز کنیم؛ در همه‌ى زمینه‌ها: زمینه‌هاى مصارف روزمرّه و زمینه‌هاى عمده‌تر و مهمتر.

همه چیز درباره هفت سین :

چرا هفت سین؟

در مورد نمادهای هفت‌سین امروزه، برخی اقلام سفره هفت «سین» فراموش گشته و یا «سین»‌های آن در برخی خانواده جا به جا گشته است. مثلا گذاشتن «سرکه» نماد ترشی و «سماق» نماد...  تا بحال فکر کرده اید چرا هفت‌سین؟ چرا مثلا شش سین یا پنج سین نمی‌گذاریم و همه می‌کوشیم حتما تعداد سین‌های مان را به هفت تا برسانیم؟ با  اینکه می‌دانیم عدد هفت در بسیاری از تمدن‌ها مقدس است. حتی در بین جادوگران هفت عدد قدرتمندی است .در ایران باستان، جشن‌هایی به مناسبت‌های گوناگون ملی و مذهبی برگزار می‌شد. اما از آن میان، هفت جشن جزء جشن‌های واجب به شمار می‌آمد که شش جشن، جشن‌های گاهانبار یا سالگرد آفرینش‌های شش گانه بود. این جشن‌ها به ترتیب عبارت‌اند از: «مید یوزرم گاه»،‌ جشن میانه بهار که از 11 تا 15 اردیبهشت به مناسبت سالگرد آفرینش آسمان برگزار می‌شد. «میذ یوشم گاه» جشن نیمه تابستان از 11 تا 15 تیر به مناسبت سالگرد آفرینش آب «پیتی شهیم گاه»، به معنی «دانه آور»، سالگرد آفرینش زمین و فصل گردآوری غله است که از 26 تا 30 شهریور برگزار می‌شد. «ایا سرم گاه»، از 26 تا 30 مهر است و سالگرد آفرینش گیاه و «برگشت» معنی می‌دهد، چون چوپان با گله بر می‌گردد و آغاز زمستان است. «مید یاریم گاه» به معنی «میان سال» که سالگرد آفرینش چارپای مفید است و جشن میان زمستان، زمانی است که برای دام انبار زمستانی می‌شود. «همسپد میدم گاه» به معنی «با هم بودن و با هم گرد آمدن‌» که سالگرد آفرینش انسان است و پنج روز آخر سال برگزار می‌شود. هفتمین جشن از اعیاد هفتگانه واجب «نوروز» است. رسم‌های بسیاری هم در حاشیه این جشن رواج داشت که با عدد هفت پیوند خورده بود. به عنوان مثال، در میز سیمین مقابل شاه وقت، هفت گونه غله و شاخه‌های هفت نوع درخت را می‌نهادند، روی همان میز هفت بشقاب کاشی سفید و هفت درهم سفید از سکه‌های ضرب شده در عرض سال.

رسم دیگری که هنوز در برخی روستاهای زردشتی نشین رعایت می‌شود، کشت هفت نوع بذر در ظرف‌های کوچک است تا اینکه برای نوروز سبزی و طراوت فراهم باشد.

در قدیم، هفت «سینی» از دانه‌هایی که برکت به سفره‌ها می‌آورد، می‌رویاندند و بر خوان نوروزی می‌نهادند. «سینی» معرب «چینی» است که در قدیم به طبق‌های بزرگی که از چین آورده بودند، گفته می‌شد. احتمالا هفت «سین» بازمانده همین هفت «سینی» است و یا نمادی از «سبزه» و «سرسبزی» با گذشت زمان، هفت «سینی» با هفت میوه یا گل یا سبزی که با «سین» آغاز می‌شوند و هر یک نشانه ای از باروری و تندرستی هستند، تلفیق شده است.

این هفت «سین» کدام اند و هر یک نماد چیست؟ «سبزه» نودمیده است، «سنبل» خوش بر و خوشبو، «سیب» میوه بهشتی و نمادی از زایش، «سمنو» مائده تهیه شده از جوانه گندم که یادآور بخشی از آیین‌های باستانی ایران است، «سنجد» که بوی برگ و شکوفه درخت آن محرک عشق و دلباختگی است، «سیر» دارویی برای تندرستی، «سپند» به معنی «مقدس» که دورکننده بیماری‌ها و دافع چشم بد است.

امروزه، برخی اقلام سفره هفت «سین» فراموش گشته و یا «سین»‌های آن در برخی خانواده جا به جا گشته است. مثلا گذاشتن «سرکه» نماد ترشی و «سماق» نماد بیکاری و سماق مکیدن روی سفره هفت «سین» مناسبت ندارد.

علاوه بر «سین‌ها» بر این سفره آینه نیز می‌گذاریم که نور و روشنایی می‌تاباند، شمع می‌افروزیم که روشنایی و تابش آتش را به یاد می‌آورد و شاید بازمانده جشن سوری و جشن‌های آتش باشد؛ تخم مرغ که تمثیلی از نطفه و باروری است. کاسه آب زلال به نشانه همه آب‌های خوب جهان و ماهی زنده در آب، به نشانه تازگی و شادابی؛ عسل و نقل و شیرینی و دیگر چیزهایی که بنا به رسم خاص هر شهر و روستا و خانواده ای بر این سفر می‌افزودند. گذاشتن چند شاخه بیدمشک روح افزا نیز بر زیبایی سفره می‌افزاید. وجود قرآن یا دیگر کتاب‌های دین بر سر سفره هفت «سین» برای راندن دیوان و شیطان از محیط خانه است. گذاشتن نمونه ای از غلات (معمولا نان و برنج) و حبوبات و همچنین در برخی خانواده‌ها گذاشتن شیر و فرآورده‌های شیری به نشانه تضمین برکت خانه متداول است. در برخی خانواده‌ها، به ویژه در میان هم میهنان زردشتی، هفت «شین» نیز معمول است که باید ناشی از شبیه سازی «شین» با «سین» باشد و نیز شاید به این دلیل که شهد و شکر از دیرباز از بنیادی‌ترین مائده‌های این خوان بوده اند. حتی از هفت «میم» نیز سخن گفته اند که برخی مرغ، ماهی، ماست، مویز و ... بر خوان نوروزی می‌گذاشتند. روی هم رفته، هفت سین نوروزی در جاهای متفاوت به شکل‌های متفاوت برگزار می‌شده است که برخی نمونه‌های آن در نوروزنامه آمده است. این اقلام و مراسم هیچ گاه در طول تاریخ ثابت نبوده اند. بستگی به شرایط، قومیت‌ها، باورها و اعتقادات دارد حتی برگزاری این مراسم در هر خانواده متفاوت است. اصولا چرا باید این مراسم در نقاط مختلف ثابت باشد؟ هر کسی به شکلی برگزار می‌کرده، گاهی هدف‌های سیاسی پشت قضیه بوده است و گاهی اهداف دیگر. نمی‌توان گفت مراسم سال نو و هفت سین از اصلی آمده و دگرگون شده‌اند. بلکه در طول تاریخ شکل گرفته اند و مردم هم به دلایل مختلف آنها را سال‌ها حفظ و برگزار کرده اند. تنها چیزی که شاید در این مراسم ثابت مانده است، عدد «هفت» آن باشند که با هفتم بودن جشن نوروز در اعیاد هفتگانه واجب توجیه می‌شود. به نظر زنده یاد دکتر «مهرداد بهار» اسطوره شناس فقید، شاید این عدد «هفت» با هفت سیاره نیز ارتباط داشته باشد که تصور می‌شد سرنوشت بشر در دست آنها است و این امر در تقدس عدد هفت موثر بود. شاید تصور می‌شد که اگر کسی هر هفت تا را در اختیار داشته باشد و نظر لطف هر هفت سیاره را به خود جلب کند، خوشبخت خواهد بود

نماد شناسی هفت سین:

 سنجد ( Sorb ): نمادی است از زایش و تولد و بالندگی و برکت

سمنو (Samanoo): نماد خوبی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان

سبزه (Verdure): موجب فراوانی و برکت در سال نو شود، رنگ سبز آن رنگ ملی و مذهبی ایرانیان است.

سیب سرخ (Red Apple ): نمادی است از باروریو زایش

سماق (Sumac): برای گندزدایی و پاکیزگی

سیر (Garlic): برای گندزدایی و پاکیزگی

سرکه (Vinegar): برای گندزدایی و پاکیزگی

قرآن(Quran): کتاب مقدس هر آیین

تخم مرغ (Eggs): از نوع سفید یا رنگی نمادی است از نطفه و نژاد

ماهی سرخ (Gold Fish): ماهی یکی از نمادهای آناهیتا فرشته آب و باروری است و وجود آن باعث برکت و باروری می‌گردد.

سکه (Silver & Gold Coin): موجب برکت و سرشاری کیسه است

نقل (Comfit ): نمادی است از زایش و تولد و بالندگی و برکت

شیرینی (Sweets ): نمادی است از زایش و تولد و بالندگی و برکت

آجیل (Nuts): نمادی است از زایش و تولد و بالندگی و برکت

اسپند ( Wild Rue): در زمانهای قدیم مقدس بوده و در رسم‌های نیایشی بکار برده می‌شده.

انار (Pomegranate): پردانگی انار نشان

همه چیز درباره هفت سین :

در زمان ساسانیان، قاب های زیبای منقوش و گرانبهایی از جنس کائولین از چین به ایران آورده می شد و یکی از کالاهای ارزشمند بازرگانی چین و ایران همین ظرف هایی بود که بعدها به نام کشوری که از آن آمده بود نامگذاری شد و به نام «چینی» و به گویش دیگر به صورت سینی و معرب «صینی» در ایران رواج یافت. برای چیدن خوان نوروزی از همین ظرف ها استفاده می شد; آنها را به عدد هفت امشاسپند که عبارتند از اردیبهشت، خرداد، مرداد، شهریور، بهمن، اسپندارمذ و خود اهورامزدا، بر سر خوان های نوروزی می گذاشتند و از این رو خوان نوروزی، به نام هفت سینی و یا هفت قاب نام گرفت و بعدها با حذف «یا» به شکل «هفت سین» درآمد. یکی از لوازم خوان نوروزی، کتاب مقدس بود و چون این جشن ملی است، هر خانواده می توانست کتاب مذهبی ویژه خود را بر خوان نوروزی بگذارد. از دیگر خوراکی هایی که در زمان ساسانی بر خوان نوروزی می گذاشتند نان بود که نمادی از برکت است. در آن زمان، نان هایی به اندازه یک کف دست یا اندکی کوچک تر می پختند و آنها را، درون (DRON  ) می نامیدند و بر سر سفره هفت سین  می گذاشتند. شیر تازه دوشیده شده در خوان نوروزی نمادی است از غذای نوزادان گیهانی، زیرا بنابر اسطوره آفرینش انسان، در گهنبار همسپنتمدم، یعنی در سیصد و شصت و پنجمین روز سال آفریده شد. بنابراین در جشن زایش آدمیان، همانطور که کودک نوزاد به شیر نیاز دارد، نوزادان گیهانی نیز به شیر که در دین ایران کهن بسیار مقدس است، نیاز دارند. تخم مرغ بن مایه خوان نوروزی است و انواع سفید و رنگین آن می بایستی خوان هفت سین را زینت بخشد. زیرا تخم و تخمه نمادی است از نطفه و نژاد و در روز جشن تولد آدمیان که تخمه و نطفه پدیدار می گردد، تخم مرغ تمثیلی است از نطفه باروری که به زودی باید جان گیرد و زندگی یابد و زایش گیهانی انجام پذیرد. پوست تخم مرغ خود نمادی است از آسمان و طاق گیهان.  آینه، سمنو، ماهی، سیب، انار و سکه از دیگر چیزهایی است که خوان نوروزی به آنها مزین می شود. رویاندن سبزه و نگریستن به رویش و بالش دانه ها در دوازده روز جشن نوروز از آیین های کهن ایرانیان بوده است. رشد بیشتر هر یک از دانه های کاشته شده را در گردش سال مظهری از رشد خوب آن دانه در سال نوی زراعی می پنداشتند. ایرانیان کهن، سبزه رویاندن را از زمان جمشید می دانستند و معتقد بودند که، جمشید پس از سرکوب اهریمن و پیروانش (که برکت را از مردم روی زمین گرفته بودند و باد را نمی گذاشتند که بوزد و درختان برویند) به زمین بازگشت. در این روز که نوروزش نامیدند، هر چوب و درختی که خشک شده بود باز رویید و سبز شد. یادآوری مردگان و بزرگداشت روان درگذشتگان در آخرین روزهای پایان سال، به ویژه در آخرین شب جمعه سال کهنه، بازمانده از آیین های نیاپرستی در جامعه های دوران ایران باستان است. روز عرفه (آخرین پنجشنبه سال) را که در برخی جاهای دیگر ایران مانند خراسان به «روز بی بی حور» معروف است، روز مردگان می پندارند و باور دارند که روان های مردگان در این روز آزادند و از آسمان به زمین فرود می آیند تا آن روز را نزد کسانشان بگذرانند.
فلسفه هفت سین چیست؟
به طور مقدمه باید دانست که عدد «هفت» نزد ایرانیان قدیم مقدس بود و به خاطر ستارگان هفتگانه یعنی «زهره، مشتری، عطارد، زحل، مریخ، زمین و خورشید» عدد هفت را گرامی می داشتند. نیاکان ما که زرتشتی بودند، اعتقاد داشتند  که عقل مقدس یعنی «اهورامزدا» که به او «سپند مینو» نیز می گفتند، شش وزیر بزرگ به نام «امشاسپندان» دارد  که یعنی مقدسان جاویدان و این شش امشاسپند با «سپندمینو» تشکیل (هفت سپند) می دهند. علت این که هفت سین به راستی هفت سین است، اشاره به هفت «امشاسپند» است و چون کلمه «سپند» با سین شروع می شده، روی این اصل به علامت آن هفت مقدس جاودانی، چیزهایی در نظر گرفته شده که هم با حرف سین شروع شده باشند و هم مورد استفاده مثبت بشر واقع شوند. 
عدد هفت در فرهنگ ملل مختلف
1 )عدد هفت در قدیم: مردم بابل عدد هفت را مقدس می شمردند، طبقات آسمان و زمین و سیارات هفت بوده است، ایام هفته هفت روز است.
2 )هفت از نظر مذاهب: به عقیده هندی ها در آئین برهما، انسان هفت بار می میرد. عروس و داماد باید هفت قدم به اتفاق هم بردارند. هفت قدم جلو رفته و قسم می خورند. در آئین زرتشت هفت فرشته مقرب وجود دارد. در تورات مذکور است که هفت نر و ماده را با خود برگیر تا نسلی بر جهان بماند. 
-  هفت در آئین مسیح: هفت معجزه، از 33 معجزه را مسیح در انجیل ذکر کرده است، در انجیل از هفت روح پلید صحبت شده است، به نظر فرقه کاتولیک، هفت نوع شادی و هفت غسل تعمید وجود دارد. 
-  هفت در اسلام: آسمان هفت طبقه دارد. فرعون در خواب هفت گاو چاق و هفت گاو لاغر را دید که گفتند هفت سال خشکسالی و هفت سال فراوانی می شود. جهنم هفت طبقه دارد. گناهان اصلی هفت عدد است. پیش از اسلام در بین اعراب، هفت بار طواف دور کعبه مرسوم بوده و در سنت اسلامی نیز چنین است. هفت نفر قاری قرآن معروف بودند، هفت بار شستن اشیا» ناپاک و قرار گرفتن هفت عضو بدن هنگام نماز نیز مذکور است.
3 ) هفت در تصوف: هفت وادی سلوک در تصوف معروف است: 1-طلب، 2-عشق، 3-معرفت، 4-استغنا، 5-توحید، 6-حیرت، 7-فنا. مولوی می گوید: هفت شهر عشق را عطار گشت / ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم 
4 ) هفت در تاریخ: همراهان داریوش با خود او هفت نفر بودند، در نقش رستم در بالای آرامگاه داریوش، هفت نقش ملاحظه می شود. جنگ های هفت ساله در زمان لوئی یازدهم واقع شد. اژدهای هفت سر معروف است. هفت پسر گشتاسب به هفت راهزن تبدیل شدند و هفت خوان رستم و اسفندیار معروف است. 
5 ) معابد هفت طبقه: در بابل و آشور هر معبدی هفت طبقه داشت و هر طبقه به نام یکی از سیارات و هفت رنگ بود (سرخ، سیمین، سفید، سیاه، ارغوانی، آبی و سبز). حصار اکباتان هفت دیوار داشت و آرامگاه کورش هفت پله دارد.

جملات زیبا و کم نظیر از معلم شهید دکتر شریعتی

۲۹خرداد سالروز درگذشت دکتر علی شریعتی است. به همین مناسبت هر ساله به پاس خدمات ارزنده او به نسل جوان این کشور آثار و اندیشه های او همچون استاد شهید مرتضی مطهری مورد نقد و بازخوانی مستمر قرار می گیرد. بی شک او و استاد مطهری دو اندیشمند و دو متفکر تأثیرگذار در جامعه ایرانی بوده و هستند که اندیشه های آنان مقدمات نظری انقلاب اسلامی ایران را فراهم کرد. مجموعه آثار شریعتی که تاکنون بالغ بر ۳۷ اثر رسیده است شامل آثار مختلفی چون، تاریخ، دین، جامعه شناسی، سیاست، عرفان، هنر و … است. در این میان او اهتمام ویژه ای به معرفی الگوهای خاص دینی دارد. شخصیتهایی چون ابوذر، علی(ع)، حسین(ع)، اقبال لاهوری و… کسانی هستند که در تاریخ اندیشه او به تدریج مشاهده می شوند. از منظر او معرفی الگوهای بزرگ در واقع نشان دادن توانمندیها و بستر مساعد تمدنی است که توانسته است آنان را در خود پرورش دهد.
او می گوید:
« این یک افتخار بزرگی است که هنوز علی رغم همه علل و عوامل سیاسی و استعماری و ارتجاعی و مادی که مانع رشد و پیشرفت شخصیتها و نبوغ ها در جامعه اسلامی هست، اسلام چون گذشته، قدرت سازندگی انسان و پرورش دهندگی نبوغ را در خود حفظ کرده.»

جملات دکتر شریعتی :

دیروز همسایه ام از گرسنگی مرد ، در عزایش گوسفندها سربریدند ( شریعتی )

 

از خداوند چیزی برایت میخواهم که جز خدا در باور هیچکس نگنجد! دکتر شریعتی.

 

در بیکرانه زندگی دو چیز افسونم کرد ، آبی آسمان که می بینم و میدانم نیست و خدایی که نمی بینم و میدانم که هست.. ( دکتر علی شریعتی )

 

روزگاریست که شیطان فریاد می زند: آدم پیدا کنید! سجده خواهم کرد. ( شریعتی )

 

در دردها دوست را خبر نکردن ، خود نوعی عشق ورزیدن است! ( دکتر شریعتی)

گاهی گمان نمیکنی ولی میشود ، گاهی نمی شود که نمی شود! گاهی هزار دوره دعا بی اجابتست! گاهی نگفته قرعه به نام تو می شود! گاهی گدای گدایی و بخت یار نیست! گاهی تمام شهر گدای تو می شود!!!

 

ساعتها را بگذارید بخوابند! بیهوده زیستن را نیاز به شمردن نیست. ( دکتر علی شریعتی )

 

مشکلات انسانهای بزرگ را متعالی می سازد و انسانهای کوچک را متلاشی. ( شریعتی )

 

خدایا،به من توفیق تلاش در شکست،صبر در نومیدی،رفتن بی همراه،جهاد بی سلاح،کار بی پاداش،فداکاری در سکوت،دین بی دنیا،عظمت بی نام،خدمت بی نان،ایمان بی ریا،خوبی بی نمود،مناعت بی غرور،عشق بی هوس،تنهایی در انبوه جمعیت،و دوست داشتن بی آنکه دوست بداند،روزی کن.(دکتر علی شریعتی)

 

بغض بزرگترین نوع اعتراض در برابر آدم هاست اگر بشکنه دیگه اعتراض نیست التماسه. دکتر شریعتی.

 

زخمی بر پهلویم هست روزگار نمک می پاشد و من پیچ و تاب میخورم و همه گمان میکنند که من میرقصم. ( دکتر شریعتی )

 

نامم را پدرم انتخاب کرد ، نام خانوادگی ام را یکی از اجدادم! دیگر بس است ، راهم را خودم انتخاب می کنم. ( دکتر شریعتی )

 

دلی که ازبی کسی تنها است،هرکس رامیتواندتحمل کند.!

(دکترشریعتی)

 

به دکتر شریعتی گفتند استاد سیگار طول زندگی رو کوتاه میکنه ، دکتر در جواب گفتند من به عرض زندگی فکر میکنم.

 

در دشمنی دورنگی نیست ، کاش دوستانم هم در موقع خود چون دشمنان بی ریا بودند.

 

خیلی اوقات آدم از آن دسته از چیزهای بد دیگران ابراز انزجار می کند که در خودش وجود دارد.

درباره جدایی نادر از سیمین

تبریک به اصغر فرهادی عزیزی به خاطر فیلم زیبا و به یاد ماندنیش که با کسب جایزه اسکار  کلکسیون افتخارات سینمای ایران را کامل کرد و تبریک به اقای شهبازی عزیز به خاطر بازی او در نقش نادر در این فیلم 

تولد امام زمان موعد و قائم

تولد امام زمان (عج)

 

مرحوم شیخ صدوق و شیخ طوسی روایت می کنند:

  حکیمه خاتون می گوید: یک روز به منزل امام حسن عسکری (ع) رفته بودم و تا هنگام غروب آفتاب، خدمت حضرت بودم، چون خواستم برگردم، ایشان به من فرمودند: عمه جان! امشب نزد ما بمان، در این شب فرزندی متولد می شود که خداوند زمین را به وسیله او با علم و ایمان هدایت، زنده می کند، پس از این که با رواج کفر و گمراهی مرده باشد. عرض کردم: از چه کسی؟ من که در نرجس، آثار حمل نمی بینم. حضرت فرمودند: خداوند حمل او را چون حمل مادر حضرت موسی (ع) مخفی قرار داده است.

  حکیمه می گوید: آن شب در منزل حضرت ماندم، افطار کردم و هنگام استراحت، نزدیک نرجس خوابیدم و پیوسته مراقب او بودم. او آرام خوابیده بود و من در حیرت بودم. در این شب زودتر برای نماز شب برخاستم، چون به نماز وتر رسیدم، نرجس از خواب برخاست و وضو گرفت و نماز شب خواند؛ به آسمـان نگاه کردم، فجر کاذب دمیده بود و صبـح صادق نزدیک بود؛ چیزی نمـانده بود که شک در دلم پدید آید، ناگاه امـام حسـن عسکری (ع) از داخل حجره خود صدا زدند: عمه جان! شک مکن، وعده ای که دادم نزدیک است.. در این هنگام آثار درد زایمان در نرجس پدیدار شد، من نام خداوند را بر او خواندم. حضرت صدا زدند: برای او سوره قدر بخوان. من شروع به خواندن سوره قدر کردم و شنیدم که آن کودک از درون شکم مادر با من همراهی نمود و بر من سلام کرد. من ترسیدم. صدای امام بلند شد که عمه جان! از قدرت خداوند شگفت زده نشو، خداوند، ما را در کودکی به حکمت گویا می گرداند و در بزرگسالی، حجت خود در روی زمین قرار می دهد.

کلام حضرت که به پایان رسید، نرجس از دیده من غایب شد،‌ با شتاب به سوی امام رفتم، حضرت فرمودند: باز گرد، او را خواهی یافت. چون باز گشتم، در نرجس نوری مشاهده کردم که چشمم را خیره کرد و حضرت صاحب الزمان (عج) را دیدم که رو به قبله به سجده افتاد و بر زانو نشست و انگشتان سبابه خود را بلند کرد و گفت:

اشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له و أن جدی رسول الله  و أن ابی امیرالمومنین وصی رسول الله،

بعد نام تمامی ائمه را برد تا به نام خودش رسید و فرمود:

 اللهم انجزلی وعدی و اتمم لی امری و ثبت وطاتی و املاء الارض بی عدلا و قسطا.

 (بار خدایا! به وعده ای که به من فرموده ای، وفا کن و امر امامت مرا کامل کن و قدرت انتقام از دشمنانت را به من عنایت کن و زمین را به وسیله من از عدل و داد پر کن).

حضرت امام حسن عسکری (ع) صدا زدند: عمه جان! فرزندم را بیاور. من نوازد را گرفتم و دیدم بر بازوی دست راستش نوشته شده است:

جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقاً.

(حق آمد و باطل نابود گردید؛ یقیناً باطل نابود شدنی است. سوره اسری/ آیه 81)چون نوزاد را به نزد حضرت بردم، او را روی دست گرفت و فرمود: فرزندم! به قدرت الهی سخن بگو. پس صاحب الامر فرمود:

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

و نرید أن نمنّ علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین و نمکن لهم فی الارض و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون.

 (ما اراده کردیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم و حکومتشان را درزمین پا برجا سازیم؛ و به فرعون و هامان و لشکریانشان؛ آنچه را از آنها (بنی اسرائیل) بیم داشتند، نشان دهیم. سوره قصص/ آیه 5)

 پنج سال از زندگانى آن حضرت در حیات پدر بزرگوارش امام حسن عسکرى گذشت.

در آن مدّت، فعّالیّت مهمّ و اساسى امام عسکرى بر دو امر مهمّ متمرکز بود:

1ـ احتیاط کامل از دستگاه حاکم،

2ـ آشنا کردن او با یاران نزدیک خود.

تولد امام زمان (عج) پنهان نگاهداشته شد و امام حسن عسکری (ع) خبر آن را تنها به عده ای از شیعیان داده بود.

امام مهدى(علیه السلام) پس از پدر، مسئولیت امامت را در سال 260 هجرى در پنج سالگى به عهده گرفت

 امام زمان (عج) پس از آنکه بر جنازه پدر نماز گزارد از چشم مردمان پنهان شد.

به امید پیروزی  حق بر باطل یا مهدی ادرکنی 

رنگ ها چه مى گویند

رنگ ها چه مى گویند

در ابتداى هر دوستى و آشنایى افراد از یکدیگر مى پرسند که چه رنگى دوست دارید؟ این نشان مى دهد که رنگ، نقش فوق العاده مهمى در زندگى آدم ها دارد، حال آنکه بسیارى از آن غافلند و خبر ندارند که رنگ ها حرف مى زنند و شخصیت درونى آدم ها را لو مى دهند. هرکاره اى که باشیم و هر منش و خلق و خویى که داشته باشیم، رنگ ها بیان مى کنند.دانستن اینکه رنگ ها چه مى گویند کار مشکلى نیست، فقط کافى است که آنها را بشناسیم و از تاثیر آنها بر خلق و خویمان آگاه باشیم.
رنگ هاى گرم، محرک سیستم عصبى بوده و احساسات را تشدید مى کنند. اما در میان آنها قرمز از همه پرهیجان تر است. افرادى که قرمز مى پوشند عاشق زندگى هستند و روحیه اى مبارزه طلب دارند. نترس، شلوغ و پرتکاپو و عاشق جمع هاى شلوغ اند. چنان پرهیاهو هستند که گویى انرژى شان هیچ گاه تمام نمى شود. البته در مواردى نیز بسیار خطرناک هستند. بهتر است افرادى که روحیه جنگ طلبى دارند هرگز قرمز نپوشند زیرا روحیه خشن آنها را دو  چندان مى کند.
سبز: آدم هایى که به رنگ سبز علاقه دارند بسیار مهربان هستند و روحیه معنوى و بسیار والایى دارند. سبزها بسیار سرزنده اند و پشتکار عجیبى در زندگى دارند. سنگ صبورتان را مى توانید از میان سبز ها انتخاب کنید.
زرد: افرادى که زرد مى پوشند، بسیار مثبت اندیش بوده و عاشق خلق کردن هستند. زندگى براى آنها مفهوم یکسانى ندارد. همیشه در پى تغییر و تحول اند و یک جا آرام و قرار ندارند. به عنوان یکى از با معرفت ترین آدم ها مى توانید روى آنها حساب کنید.
آبى: آبى دوست ها مروج صلح و آرامش هستند و آدم هایى صادق، پر احساس و دوست داشتنى. بسیار درونگرا هستند چنانکه برخلاف قرمز ها ترجیح مى دهند همیشه تک و تنها باشند.
مهم ترین خصوصیت آبى ها این است که مى توانند دوستان مورد اعتمادى براى شما باشند.
نارنجى: افراد بلند پروازى که آرزو هاى بزرگ در سر مى پرورانند همیشه نارنجى مى پوشند. نارنجى پسند ها بسیار سرزنده اند و براى کسب آزادى و قدرت حاضرند هر خطرى را به جان بخرند.
صورتى: آدم هاى صورتى بسیار عاشق پیشه اند و توجه خاصى به مسائل عاطفى دارند. افرادى که به صورتى علاقه دارند شفاف و راستگو هستند و بسیار سلطه طلب. به طورى که مى خواهند اختیار همه چیز را به دست گیرند. در عین حال آدم هایى رئوف و قابل اعتمادند.
بنفش: رنگ متعلق به هنرمندان و عارفان. آنهایى که بنفش را مى پسندند بسیار آرام، کمال جو و صلح طلب هستند. چنان صمیمى و بااحساسند که هرگونه بدى روحشان را آزار مى دهد. براى داشتن دوستى دیرینه با بنفش ها باید مهربان و ملایم بود.
سیاه: با این جماعت که اصلاً نمى توان ارتباط برقرار کرد. نیستى و ناامیدى در آنها موج مى زند. علاقه مندان به رنگ سیاه دو نوع اند؛ یا بسیار مغرور و ازخودراضى یا افتاده و غمگین هستند. در منش آنها براى حل مسائل هیچ راه گشایى وجود ندارد. همه چیز تیره و تار است و تنها درمانش مرگ.

جاذبه های طبیعی و گردشگری سبزوار دیار بیهق

_{^{سبزواری ها ریشه در همیشه تاریخ دارند}}

 _{^{جاذبه های سبزوار}}

<sub><sup>شهر سبزوار با بسیاری از داستان های پهلوانی ایران باستان ارتباطی نزدیک دارد. چنانکه مدتها، میدان مرکزی شهر به میدان دیو سفید معروف بود. در دوره های اسلامی، ولایت‌ بیهق دارای دو شهر سبزوار و خسروگرد بود. شهر سبزوار در حمله مغول به کلی ویران شد؛ لیکن به تدریج دوباره آباد گردید. حوادث تاریخی بی شماری در این شهر اتفاق افتاده است؛ از جمله در سال 737 ه. ق. این شهر پناهگاه و پایتخت سلسله سربداران شد. شهر سبزوار به "دارالمؤمنین" نیز معروف بوده است. هنوز زخم ناشی از حمله مغولان به مردم این شهر التیام نیافته بود که در زمان شاه عباس، بار دیگر، سبزوار زیر سم ستوران ازبک ‌ها ویران گشت و مردم آن قتل عام شدند. پس از این واقعه؛ این شهر کم کم رو به آبادانی گذاشت. دوره صفویان برای این شهر، شروع مرمت و بازسازی تاریخ گذشته بود. این شهر طی دهه های اخیر رونقی دوباره یافته و همچنان در حال توسعه و نوسازی است.  مردم سبزوار معتقدند جنگ ایرانیان و تورانیان در حوالی سبزوار اتفاق افتاده است. همینطور معتقدند قبر سهراب در این شهر و در محل فعلی شهرداری سبزوار قرار داشته است. کلاه خود و زرهی به تازگی در این شهر کشف شده که به موزه آستان قدس رضوی تحویل گردیده و شهرداری سبزوار در حال حاضر بنای یاد بودی بر آن نهاده است. هر چند بسیاری داستان رستم و سهراب را اثری اساطیری می دانند. در تاریخ مسعودی مطالبی در این خصوص آمده و در شرح مسافرت شاه طهماسب صفوی به خراسان و گذارش از شهر سبزوار؛ از آشنایی مردم آن دیار با شاهنامه سخن گفته شده است.

آثار دیدنی فراوانی در این شهر وجود دارد که مهم ترین آنها به شرح زیر است:</sup></sub>

_{^{-  مصلی تاریخی سبزوار}}

_{^{-  تپه دامغانی ها}}

_{^{-  کاروانسرای فرامرزخان
این بنا در جبهه غربی میدان زند سبزوار قراردارد. رباط کانون از نوع کاروان سراهای چهار ایوانی است که به استناد وقف نامه موجود در سال 1291ه. ق توسط حاج فرامرز خان سبزواری جهت استفاده ی زوار حضرت رضا(ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است. ورودی این رباط از بخش جنوبی و از طرق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می گردد. صحن رباط روباز بوده و علاوه به چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف بر صحن ساخته شده است . در انتهای غرفه ها حجره هایی تعبیه شده که در پشت اتاق های شمالی, ‌شرقی و غربی سالنهایی طویل جهت مال بند یا طویله در نظر گرفته شده است.}}

_{^{-  موزه مردم شناسی سبزوار
از بناهای چهار ایوانی و قاجاری شهر سبزوار ایجاد شده است. بنای مزبور با ساختار محور فرهنگی امروزه در ضلع غربی میدان کارگر و به فاصله نزدیکی از آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری و مقبره بقراط واقع گردیده و ورودی آن از ضلع جنوبی و از طریق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می گردد.علاوه بر چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف بر حیاط مرکزی ساخته شده و بخش غربی بنا با فضای وسیع خود کاربری اصطبل را داشته است.هشتی ورودی کاروانسرا دو طبقه بوده و تزئینات عمده معماری آن منحصر به کاربرد طرح های هندسی با استفاده از نقاشی اخرائی بر روی آجر است. این بنا به موجب وقفنامه ای در سال 1219 ق توسط  شخصی از باغان سبزوار که در زمان ناصر الدین شاه قاجار سمت سرتیپی داشته است به انضمام یک باب آب انبار مجاور،برای رفاه زائرین حضرت رضا(ع) در بیرون از دروازه نیشابور و در کنار شاهراه خراسان بنیان گردیده است.بازدید از موزه مردم شناسی سبزوار سفری است خاطره انگیز به گذشته برای معرفی گوشه هایی از آداب و رسوم و مشاغل و حرفه های سنتی این ناحیه که باید آنها را برای آیندگان حفاظت و صیانت نمود}}

_{^{-  امام ‌زاده یحیی (خیابان اسرار و بیهق سبزوار )}}

_{^{این بنا در تقاطع خیابان اسرار و بیهق شهر سبزوار قرار دارد و مشتمل بر فضای داخلی گنبددار، ایوان و مناره ها و دو فضای ارتباطی است. گنبد بنا چهارده متر ارتفاع دارد و با کاشی های زیبای فیروزه ای رنگ تزیین شده است. ارتفاع ایوان شمالی ۵۰/۱۴ متر است. دو مناره با ارتفاع بیست و نه متر در دو طرف در ورودی خیابان اسرار قرار دارد. تمام سطح مناره ها با کاشی نره الوان زینت یافته و تمام کاشی سردر بین دو مناره نیز کاشی خشتی تازه است که در سال ۱۳۸۰ قمری ساخته شده است. علاوه بر این در پشت بام امام زاده در جنوب گنبد روی دیوار کنار خیابان اسرار نمای دو ستون کاشی کاری مانند دو مناره کوچک ساخته شده است. همان طور که گفته شد بنای امام زاده دو راهرو ورودی دارد. راهروها یکی راه دسترسی از خیابان اسرار است که راهرو کوتاه تر است و به ایوان مقبره منتهی می شود و دیگری از خیابان بیهق که مردم بیشتر از این در به زیارت امام زاده می روند و دارای کفشداری است.حرم امام زاده در ضلع شرقی بنا واقع شده است. در وسط حرم ضریحی است که از آهن و برنج ساخته شده است و حدود هشتاد سال قبل ساخته شده و عمل استاد حاجی غده سبزواری ریخته گر است. البته پیش از این امام زاده ضریح چوبی داشته که از بین رفته است.بنا بر شواهد مقبره امام زاده یحیی در ابتدا بنای ساده و حجره ای با چهار شاه نشین بوده و بعدها ایوان و دو مناره و گنبد و حجره هایی دیگر بر بنای اصلی مقبره افزوده شده است و چون در حالت کنونی هیچ گونه تاریخ و کتیبه و سنگ نوشته ای حاکی از بنای اولیه این مقبره در محل موجود نیست تاریخ ایجاد بنای حرم امام زاده و ابنیه مجاور آن بر همه نامعلوم است. البته بعضی تاریخ بنای آن را به قرن ششم هجری نسبت داده اند. نماسازی امام زاده از قدمت زیادی برخوردار نیست و همگی در قرن چهاردهم هجری به وجود آمده اند، ولی سبک معماری گنبد خانه و برخی فضاهای داخلی آن از عمر طولانی تری حکایت می کنند}}

_{^{-   امامزاده شعیب بن موسی ابن جعفر ( خیابان طبرسی ) .}}

_{^{-  مسجد جامع  ( سبزوار ) .}}

_{^{-  مسجد پامنار (سبزوار(،}}

_{^{-  آتشکده آذربرزین مهر ( 40 کیلومتری شمال غرب سبزوار )}}

_{^{پیش از این بررسی ها درباره چهار طاقی مشهور به «خانه دیو» در روستای «ریوند» در مرکز دهستان باشتین وجود این آتشکده را در سبزوار رد کرده بود اما یافته های جدید باستان شناسان مدعی وجود این آتشکده در سبزوار است.                                                              
«محمد عبدالله زاده ثانی»، باستان شناس اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار گفت: «تاکنون تصور بر این بود که این چهار طاقی یک بنای سنگی بدون تزئینات است اما بررسی های جدید به شناسایی ملات گچ در داخل و بیرون این بنا انجامید. همچنین بقایای معماری معروف به پاتاو که محل عبادت روحانیون زرتشتی بوده است نیز در جریان این بررسی ها شناسایی شد.»
در این مطالعات کارشناسان سازمان میراث فرهنگی سبزوار موفق به شناسایی در ورودی تالار و بقایای معماری نگهداری استودان(استخوان ها) در این آتشکده بر روی کوهی به نام ریوند(ریواس) شدند.
عبدالله زاده ثانی گفت: «براساس نظرات مستند «لازار فانی»،«کریستین سن» و «جکسن» آتشکده آذر برزین مهر متعلق به کشاورزان دوران ساسانی بوده و در شمال غربی ایالت نیشابور قرار داشته است. همچنین با توجه به بررسی های« فائق توحیدی» و دیگر باستان شناسان ایران و با در نظر گرفتن یافته های جدید احتمال وجود آتشکده در سبزوار قوت گرفته است.»
وی گفت: «قرار گیری آتشکده بر روی این کوه به شکل یک زیگورات است و بر خلاف تصور پیشین مبنی بر باز بودن اطراف این آتشکده، بررسی های جدید نشان می دهد که معماری هایی دراطراف این بنا وجودداشته و راه دسترسی به آن بسیار سخت بوده است.»
کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار وجود ارتباط بین نیشابور و سبزوار را از دیگر دلایل اثبات این ادعا می دانند.
عبدالله زاده ثانی گفت: «در کنار این آتشکده گیاهی به نام ریواس وجود دارد که طبق مدارک و شواهد موجود در دوره آریایی ها(هزاره اول تا سوم قبل از میلاد) از این گیاه شرابی بنام هوم درست می شد و در مراسم دینی و مذهبی آریایی ها مورد استفاده قرار می گرفت. در برهان قاطع به زبان سانسکریت نیز از این افشرده به نام صوم یاد شده است که آن را با ترکه انار مخلوط می کردند و بر روی آتش می پاشیدند.»
کارشناسان باتوجه به وجود آئین مشابهی در هند امروز بر آنند تا در بررسی های آتی خود ارتباط فرهنگی سبزوار با ایران مرکزی، آسیای مرکزی و هند را مورد بررسی قرار دهند.
در اسناد و مدارک تاریخی موجود در پنچ نطقه ایران از آتشکده آذربرزین مهر یاد شده است که از جمله آن می توان به شهر کاشمر اشاره کرد.
آتشکده “آذر برزین مهر“ یکی از سه آتشکده‌ی مهم دوران ساسانیان است که به طبقه کشاورزان و دهقانان اختصاص داشت}} 

_{^{-  مناره خسروگرد (10 کیلومتری غرب سبزوار)،}}

_{^{این مناره در آبادی خسروجرد قرار دارد که در اوایل اسلام و قرون اولیه آن مرکز و حاکم نشین منطقه بیهق بوده است که بعدها قصبه سبزوار از خسروجرد آبادتر شده و مدتهاست که مرکز ناحیه سبزوار است. خسروگرد که در گذشته شهرکی آباد و دارای جمعیت زیاد بوده، در جنگ ها و اغتشاش ها و انتقال حکومت از یک سلسله به سلسله دیگر رفته رفته خراب گردیده و آخرین خرابی که موجب ویرانی کامل خسروجرد شده و شهر آباد را به آبادی کوچکی مبدل کرده در موقع انتقال سلطنت از سلجوقیان به خوارزمشاهیان بوده است.در مورد مسجد جامع خسروجرد و سابقه آن در تاریخ بیهق در چند جا مطالبی آمده است. همچنین این آبادی آرامگاه سادات و علمایی چند بوده است. شاید بتوان یکی از ارکان مهم معماری‌ایران را طراحی و ساخت مناره دانست که از دیرباز برای استفاده‌های گوناگون ساخته می‌شده است. از جمله کاربردهای مناره می‌توان تحت عنوان برج صدر، برج راهیابی، برج نگهبانی و غیره یاد کرد. که هرکدام از ‌این موارد در اقلیم و جغرافیای خاصی طراحی و مورد بهره برداری قرارگرفته است.یکی از ابنیه مهم تاریخ سبزوار همانا مناره بلند خسروجرد می‌باشد که در مسیرجاده ابریشم که از کویر سبزوار می‌گذشته است و در ابتدای ورودی شهر سبزوار از طرف شاهرود به فاصله چهار الی پنج کیلومتر ساخته شده است. بنا بر اساس کتیبه آن در سال 505 هجری قمری در دوره سلجوقیان با طراحی فوق العاده زیبا با استفاده از تزیینات آجری به صورت تناسبات دایره‌ای و حلقه‌ای از پایین تا به بالا شکل گرفته است. همچنین در دیواره‌های مناره با خطوط کوفی ‌ایاتی نوشته شده است ارتفاع ‌این مناره یا میل 33 متر می‌باشد که در وسط آن حدود 100 پله مدور تعبیه شده است.در ‌اینکه چرا ‌این مناره تقریباً در روبروی روستای خسروجرد ساخته شده، بسیار جای تأمل و بررسی است. از آنجا که ‌این روستا قدمت هزار ساله و حتی بیش از ‌این را دارا است نمی‌توان به سادگی اظهار نظر نمود که‌این مناره فقط به لحاظ راه یابی ساخته شده است. هرچند که ویژگی‌های حاصله بیش از هر نظر دیگری نظر فوق را تأیید می‌کند. از طرفی به دلیل وجود دشت‌های سمت غربی مناره که هموار، و خالی از تپه‌های کوتاه و بلند هستند می‌توان ‌اینگونه تصور کرد که مناره از فاصله بیش از ده تا پانزده کیلومتر رویت می‌شده و ‌این بدان معناست که به مسافران محل اقامت بعدی یا مقصد بعدی را هر چه باشکوه‌تر نشان دهد. همچنین اگر بگوئیم که با توجه به دشت‌های مجاور اگر به جهت دیده بانی از آن استفاده می‌شده است، جای هیچ شکی را نخواهد گذاشت. به هر تقدیر‌این مناره با اصول دقیق و طراحی مناسب و مطلوب ساخته شده به گونه‌ای که چشم هر مسافر و رهگذری را خیره می‌سازد و جزء مجموعه‌های قابل توجه معماری ‌ایران محسوب می‌شود. در ورودی آن به سمت غرب باز می‌شود و یک نفر به راحتی می‌تواند از راه پله‌های مدور داخلی آن خود را به نوک مناره برساند. چنان که چشم انداز بسیار گسترده‌ای را بتواند تحت تسلط قرار دهد. ‌این بنا همانگونه که گفته شد یادگار عصر سلجوقیان و دارای زیبایی‌ها و ظرافت‌های همان عصر است}}

 _{^{-  قبر اسطوره ای سهراب ( داخل محوطه شهرداری ) .}}

_{^{-  آرامگاه شاه طهماسب یا گنبد سبز (سبزوار(،}}

_{^{-  آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری (سبزوار(،}}

_{^{-  آرامگاه ابورفاعه از یاران پیغمبر .}}

_{^{-  آرامگاه پیر استیر (12 کیلومتری سبزوار(،}}

_{^{-  آرامگاه پیرمراد معروف به پیرحاجات (سبزوار(،}}

_{^{-  آرامگاه مولانا حسین کاشفی (سبزوار(،}}

_{^{-  مدرسه علمیه فصیحیه (سبزوار(،}}

_{^{-  مدرسه علمیه فخریه (سبزوار(،}}

_{^{-  مدرسه علمیه شریعتمدار (سبزوار(،}}

_{^{-  مسجد جامع چشم (دهستان چشام(،}}

_{^{-  امام ‌زاده هفت معصوم (سبزوار، )}}

_{^{-  امام زاده سید علی اکبر (بخش داورزن سبزوار(،}}

_{^{-  امام ‌زاده سلطان حسین (روستای آزادوار سبزوار(،}}

_{^{-  امام ‌زاده سید حسین (روستای آزاد منجیر، 100 کیلومتری شرق سبزوار(،}}

_{^{-  امام ‌زاده سید حسین و سید اسماعیل (روستای بهمن آباد سبزوار(،}}

_{^{-  اما‌م زاده بی بی‌ علیه خاتون (روستای باشتین در 40 کیلومتری غرب سبزوار(،}}

_{^{-  زیارتگاه سلطان سید قریش ( روستای ساروق ) .}}

_{^{-  مقبره ابن ابی طیب (سبزوار(،}}

_{^{-  بقعه بیلدار باشی (روستای فسنفر سبزوار(،}}

_{^{-  بقعه سید ناصر بن محمد (روستای چشام سبزوار(،}}

_{^{-  آرامگاه بقراط ( سبزوار ) .}}

_{^{-  حمام قیصریه ( سبزوار ) .}}

_{^{-  حوض هشت پایه ( سبزوار – چهارراه رضوی ) .}}

_{^{-  بازارچه سرپوش  ( سبزوار ) .}}

_{^{-  خانه عظیمیان ( متعلق به دوره تیموری ) .}}

_{^{-  خانه اسکویی ها ( روستای ابارش  - 3 کیلومتری سبزوار ) .}}

_{^{باغ و عمارت موسوم به ( اسکویی) در فاصله 4 کیلومتری غرب شهر سبزوار و در روستای
 ( ابارش) واقع است مجموع مساحت این امکان ده هکتار بوده و عمارت آن در میان باغ ساخته شده است. عمارت مزبور در دو طبقه مشتمل بر هشتی, حوضخانه, آب انبار, مطبخ, بادگیرخانه و ... می باشد و طبقه اول از فضاهایی مانند تالار ستوندار شرقی و شمالی, تالار پذیرایی , حجره های نشیمن و ... تشکیل شده است.از جمله عناصر تزئینی این بنا می توان به آجر کاریهای نمای بنا, گچبری قسمتهای سرستونها, طاق حوضخانه و نقاشی بر روی گچبریهای حوضخانه اشاره نمود. قدمت این باغ و عمارت میان‌ آن متعلق به دوره قاجار و مالک آن نیز خاندان اسکویی است}}

_{^{-  حسینیه قنادها ( سبزوار ) .}}

_{^{-  حسینیه بزازها ( سبزوار ) .}}

_{^{-  سرای معمارزاده ( سبزوار ) .}}

_{^{-  سرای حاج زمان ( سبزوار )}}

<sub><sup>جاذبه های طبیعی سبزوار :
- جنگل تاغ با طبیعت زیبا و کویری در روستای حارث آباد</sup></sub>

_{^{- مرکز ثبیت شن و تحقیقات کشاورزی حارث آباد به عنوان اولین مرکز تحقیقاتی کشور به عنوان اولین مر کز تحقیقات کشاورزی و تثبیت شن کشور می باشد که در فضایی به مساحت بالغ بر 2هکتار و در شمال روستای حارث اباد واقع شده است و داری بیش از چند صد نوع گونه گیاهی نادر از سراسر دنیا می باشد .و در کنار این مرکز بنای یادمان بزرگترین نویسنده و رمان نویسنده ادبیات فارسی ابوالفضل بیهقی در حال ساخت می باشد}}  

_{^{-   پناهگاه حیات وحش شیر احمد ( واقع در 25 کیلومتری جنوب سبزوار ) .}}

 _{^{-  باغ ملی ( قدیمی ترین بوستان سبزوار ) .}}

_{^{-  درخت سرو کهنسال  ( روستای بیزه ) .}}

_{^{-  درخت چنار کهنسال ( روستای    ) .}}

 _{^{-  منطقه ی ییلاقی  ششتمد .}} 

_{^{-  منطقه ییلاقی روستای  طبس .}} 

 _{^{-  منطقه ییلاقی روستای دلبر}}

 

_{^{- روستا های زیبای گاچ ، دیوانه خوی ، بیزخ و استاج}}

درباره افسانه کوه میش سبزوار

پیشینه اساطیری کوه میش سبزوار

باکمی تامل برنامهای اماکن بخش ششتمد ذهن انسان ناخودآگاه به افسانه هایی که پدر ومادر بزرگان نقل میکردند می رود و به نامهای آشنا که پرده خوان در کوچه پس کوچه های گذر قدیم سبزوار نقالی میکردند. کومش به مدد روایت بند هشن فصل دوازده فقره 32-23این کوه را مهر آمد به فریاد می نامد و خبر از آوردگاه گشتاسب و ارجاسب میدهد که گشتاسب ارجاسب را شکست میدهد میگوید :به کار زار دین چون شکست برایرانیان رسید کوه میان دشت از کوهها بگسست میان دشت فروافتاد و ایرانیان به یاری آن رهائی یافتند وآن را مهر آمد به فریاد بخوانند .در دوره اشکانی به نقل از رساله دانشگاه آزاد ایران بخش اشکانیان نام کومش ذکر گردیده است ، گروهی معتقدند کوه مش دگردگون شده کوه مس است که مس فراوان در این کوه ها بوده است .گروهی معتقدند نام این کوهها ،کوه میش است که به دلیل کثرت میش در دوره ای که این محل دارای جنگل طبیعی بوده به این نام مشهور شده است ، در حال حاضر بالای رودخانه ی ششتمد را هنوز مردم کهنسال سرجنگل میگویند ،گروهی کومش را قومس میدانند ،در جنوب شرقی ششتمد روستایی است به نام سلم آباد که درگویش محلی سولم آباد گویند این نام تداعی کننده پهلوانیهای سلم در دوران پیشدادی ست کی به زبان پهلوی یعنی پادشاه که جا پای کیانیان را می توان درنام روستای کیذور و کیذقان دید . دیوانخوی تداعی کننده نام خدایان در دوه اساطیری ست دیو مانند اهورا مزدا و خدا در قبل از اسلام نام یک جنس بوده یعن یک طبقه از جنس خدا و همین دیوان روزگاری مورد احترام مغ های زرتشتی نیز بوده اند .

رنگ سال

رنگ سال چیست و چرا؟

مؤسسه کالرپنتون (Color Panton) رنگ امسال را نارنجی مایل به قرمز یا همان نارنجی به رنگ میوه نارنگی انتخاب کرده است. متخصصان این مؤسسه که سال گذشته رنگ فیروزه‌ای را برای سال 2011 انتخاب کرده بودند، امسال با گردشی حدود 180 درجه، رنگ نارنجی مایل تلقی‌کننده اعتماد‌به‌نفس است را آن هم در سال 2012 انتخاب کرده اند.

رنگی جسور و خشن

رنگ سال قبل فیروزه‌ای؛ رنگی که میرعامل شرکت پنتون درباره آن گفته بود: «فیروزه‌ای رنگ محبت و شفا، ایمان و حقیقت است و با الهام از رنگ آب و آسمان، نشاط‌آور و آرامش‌بخش و در جهان امروز برای فراز از مشکلات روزمره، رنگی بسیار امیدوار‌کننده است.»‌اما وضعیت نابسامان اقتصاد جهانی و ناامیدی حاکم بر جوامع در سال 2012، رنگی جسورانه‌تر و خشن‌تر را طلب می‌کرد؛ رنگ نارنجی مایل به قرمز!

این تن نارنجی، رنگی پرانرژی و جسورانه است و همان انرژی‌ای که ما برای دوباره شارژ شدن و حرکت کردن به جلو نیاز داریم را در خود دارد. نارنجی نه تنها علامت انرژی و زنده‌ألی است بلکه نشانه‌هایی از قدرت و پشتکار دارد یعنی همان چیزی که باید امسال بین انسان‌‌ها طنین‌انداز شود تا بتوان به تغییراتی که چشم انتظارشان هستیم دست یابیم.

مدیرعامل کالر پنتون (لیتریک ایزمن) همچنین گفته است: «نارنجی می‌تواند افکار دلگرم‌کننده را در ما زنده و به فعالیت تشویق‌مان کند تا بتوانیم به سمت هدف‌های بهتری که در نظر داریم، حرکت کنیم.»

اما لیتریک ایزمن این پیش‌بینی درباره رنگ‌ها را از کجا می‌آورد که زیاد هم بیراه نیستند و خیلی مورد توجه طراحان و مدپوشان قرار می‌گیرد؟

تحصیلات و پیشینه لیتریک ایزمن در رشته روان‌شناسی است و همین مسئله باعث شده تا او بتواند به‌خوبی فرهنگ رنگ‌ها را باتوجه به مشخصات زمان معنی کند.

اما به جز او متخصصان دیگر در این زمینه توضیح می‌دهند:‌«رنگ نارنجی مایل به قرمز القا کننده امیدواری و خوش‌بینی است که در نتیجه پیوند : احساس سرزندگی حاصل از آدرنالین تولید شده توسط رنگ قرمز» و «دوستی و گرما و پختگی رنگ زرد» است.

اما هنوز هم شاید متقاعد نشده باشید که چگونه می‌تواند رنگی را تعیین کرد که بیانگر وضعیت یک سال باشد؟

باید بگوییم کارشناسان مؤسسه پنتون هرسال به دنبال رنگی میگردند که تحت‌تأثیر صنایع مختلف است. آنها با استفاده از بررسی روند وقایع جهان و نیز روان‌شناسی حالت روانی انسان‌ها در سال پیش‌رو به این تشخیص می‌رسند که کدام رنگ می‌تواند رنگ سال باشد. خیلی جالب است بدانید که رنگ سال قبل از اینکه مد، فیلم، تکنولوژی، هنر، طبیعت و حالت‌های اجتماعی و اقتصادی افراد قرار بدهد، خودش از آنها الهام می‌گیرد.

مولانا و توصیه به شاد زیستن

اعتماد به خدا : مولانا یکی از روشهای مبارزه با غم و اندوه را اعتماد به خدا می دونه...البته این نکته رو هم باید گفت که در مسلک عرفا اعتماد به خدا در سه مرحله تعریف میشه .

اول ) اطمینان به خدا

دوم ) پناه بردن به خدا

سوم) تسلیم محض در برابر خدا

2.ایجاد تنوع در زندگی : البته منظور از تنوع در زندگی این نیست که زندگی رو کلا از این رو به اون رو کنین!!ایجاد تنوع در زندگی می تونه با تغییردر نگرش به طبیعت باشه ... و یا تغییر در رفتارهای ما نسبت به عزیزانمون باشه ...ویا تنوع در زیبا بخشیدن به رفتارهامون باشه...برای افراد شاد تماشای غروب یا دیدن شادی همسر و فرزند به همان زیبایی اولین دیدن است.

3. اغتنام فرصت و تاسف نخوردن بر گذشته : مولانا همه آدمها رو به تاسف نخوردن از گذشته و استفاده از زمان حال دعوت می کنه.یک روز بدرالدین ولد در حضور مولانا از دوری شمس آهی می کشه.مولانا مدتی ساکت میشه بعد به اون میگه : اگر اونو درک نکردی به روان مقدس پدرم ؛به کسی رسیدی که در هر تار موی او صد هزار شمس تبریزی آونگان است.

ای خنک آن را که او ایام پیش

مغتنم دارد ، گزارد وام خویش

اندر آن ایام کش قدرت بود

صحت و زور دل و قوت بود

و آن جوانی هم چو باغ سبز و تر

می رساند بی دریغی بار و بر

پیش از آن کایام پیری در رسد

گردنت بندد به حبل من مسد

4.مصاحبت با انسانهای شاد : مولانا در فیه ما فیه توصیه جالبی داره.می گه وقتی با یکی که نمیشناسی روبرو می شی...تو ساکت باش و بذار اون حرف بزنه تا بتونی اونو بشناسی .حال اگه حرف نزد تو در حرف زدنت و کلامی که می خوای بگی دقت کن چون این کلمات نتیجه درون اوست که در تو منعکس شده است.

گفتم که بر حریف غمگین منشین

جز پهلوی خوشدلان شیرین منشین

در باغ درآمدی سوی خار مرو

جز با گل و یاسمین و نسرین منشین

5.مشاوره : من خودم همیشه به مشورت ایمان داشتم در همه مسائل ...به نظر من باعث میشه انسان در زندگیش موفق تر باشه . مولانا میگه به زبان آوردن غم و مشورت کردن باعث زوال غم میشه.

آن را که غمی باشد و بتواند گفت

غم از دل خود به گفت بتواند رفت

این طرف گلی نگر که ما را بشکفت

نی رنگ توان نمود و نی بوی نهفت 

6.سکوت و کم گویی 

خامشی بحر است و گفتن همچو جوی

بحر می جوید تو را ، جوی مجوی

تصاویر تعزیه روستای حارث آباد شهرستان سبزوار 1390

تصاویر تعزیه مورخ 15/9/1390 هجری شمسی برابر با 10 محرم 1433 هجری قمری خراسان رضوی-شهرستان سبزوار-روستای حارث آباد

تعزیه در روستای حارث آباد دارای قدمت و سابقه طولانی دارد و جزو یکی از پرطرفدار ترین مراسم مذهبی می باشد از نامدار ترین و ماندگارترین  تعزیه خوان های این روستا می تواند به  زنده یاد حاج محمد فاضلی پور در نقش حربن یزید ریاحی زنده یاد علیرضا رحیمی نور در نقش شمر  زنده یاد حاج علی یاسینی در نقش امام حسین و دیگر عزیران از جمله زنده یاد مرحوم حاج عباس فولادی فر ، زنده یاد مرحوم حسن حارث آبادی رضا - زندیاد مرحوم  عباس حامدیان - زنده یاد مرحوم حاج محمد جاویدی نسب و زنده یاد مرحوم عباس حارث ابادی امام خادم فقید مسجد جامع روستای حارث آباد که به رحمت خداوند رفته ودر راه اعتلای دین و مذهب خود در این رشته تلاش نموده اند یادشان گرامی باد و همچنین نمی توان از نقش پررنگ و موثر زنده یاد کربلایی عباس پور اشرف  کارگردان فقید این مراسم به سادگی گذشت فردی که تلاشهای او در راه برگزاری این مراسم ستودنی بود یادش گرامی باد  .

 

تصاویر تعزیه روز عاشورا روستای حارث آباد شهرستان سبزوار دو 1390

تصاویر تعزیه مورخ 15/9/1390 هجری شمسی برابر با 10 محرم 1433 هجری قمری روستای حارث آباد شهرستان سبزوار - خراسان رضوی

تعزیه (یا تعزیت) به معنی سوگواری، برپایی یادبود عزیزان از دست رفته، تسلیت، امر کردن به صبر و پرسیدن از خویشان درگذشته،^[۲] خرسندی دادن و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.^[۳] اما آنچه به عنوان تعزیه مشهور است گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کارآشنا در جریان سوگواری‌های ماه محرم و برای نشان دادن ارادت و اخلاص به اهل بیت، طی مراسم خاصی بعضی از داستان‌های مربوط به واقعهٔ کربلا را پیش چشم تماشاچی‌ها بازآفرینی می‌کنند.^[۴] در تعزیه چون اهمیت خواندن هنرمندانهٔ اشعار بیش از روش اجرا و نمایش واقعه‌هاست، آن را — در قیاس با روضه‌خوانی — تعزیه‌خوانی نیز گفته‌اند.^[۵]

پیشینه

تاریخ پیدایش تعزیه به صورت دقیق پیدا نیست. برخی با باور به ایرانی‌بودن این نمایش آیینی، پاگیری آن را به ایران پیش از اسلام به پیشینهٔ سه‌هزارسالهٔ سوگ سیاوش پهلوان داستان‌های ملی ایران نسبت داده و این آیین را مایه و زمینه‌ساز شکل‌گیری آن دانسته‌اند.^[۶] برخی پژوهشگران نیز پیشینهٔ آن را به آیین‌هایی چون مصائب میترا و یادگار زریران بازمی‌گردانند و برخی پیدایش آن را متأثر از عناصر اساطیری میان رودان، آناطولی و مصر، و کسانی نیز مصائب مسیح و دیگر افسانه‌های تاریخی در فرهنگ‌های هند و اروپایی و سامی را در پیدایش آن کارساز دانسته‌اند. ولی به گمان بسیار، تعزیه — جدا از شباهت‌هایش با عزاداری‌های آیینی گذشته — شکل تکامل‌یافته‌تر و پیچیده‌تر سوگواری‌های سادهٔ شیعیان سده‌های نخستین برای کشته‌شدگان کربلا است.^[۷]

برخی دیگر با استناد به گزارش‌هایی، پیدایش تعزیه را مشخصاً از ایران پس از اسلام و مستقیماً از ماجرای کربلا و شهادت حسین و یارانش می‌دانند. در دورهٔ اخیر سوگواری برای شهیدان کربلا از سوی دوستداران اهل بیت در آشکار و نهان در عراق، ایران و برخی از مناطق شیعه‌نشین دیگر انجام می‌گرفت؛ چنان‌که ابوحنیفه دینوری، ادیب، دانشمند و تاریخ‌نگار عرب، در کتاب خود از سوگواری برای خاندان علی به روزگار امویان خبر می‌دهد.^[۸]

اگر تعزیه را به معنی عزاداری و سوگواری و نه به معنی شبیه‌خوانی امروز گمان کنیم، نخستین سوگواری بعد از پیشامد عاشورا از سوی گواهان عینی واقعهٔ کربلا بوده که در سنین کودکی و نوجوانی پس از عاشورا به اسارت رفتند؛ در واقع از هنگامی که قافلهٔ اسرا به طرف شام حرکت نمودند. برخی شبیه‌خوانی و برپایی تعزیه را جهت تماشای عینی واقعهٔ کربلا به یزید نسبت داده‌اند که گویا از عاملین واقعهٔ کربلا خواسته بود تا اعمالی را که مرتکب شده‌اند نمایش دهند و برخی به صفویه، دیلمیان و قاجاریه.^[۹]

اما شکل رسمی و آشکار این سوگواری، به روایت ابن‌کثیر، برای نخستین بار در زمان حکمرانی دودمان ایرانی شیعه‌مذهب آل بویه صورت گرفت.^[۱۰] این سوگواری به گونه‌ای بود که معزالدوله احمد بن بویه در دهم محرم سال ۳۵۲ هجری قمری در بغداد به مردم دستور داد که برای سوگواری، دکان‌هایشان را بسته و بازارها را تعطیل کرده، نوحه بخوانند و جامه‌های خشن و سیاه بپوشند.^[۱۱] از این دوره دسته‌های عزاداری و نوحه‌خوانی رایج شده و پایه‌های نمایش شبیه‌گردانی ایران گذاشته شد.^[۱۲]

در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده، شیعیان حداکثر استفاده را در انجام مراسم سوگواری و بزرگداشت خاندان محمد می‌کردند اما سوگواری‌ها در این فاصلهٔ تاریخی سبک مشخصی نداشت. به‌تدریج و به مرور زمان، عزاداری‌ها برای حسین‌بن علی، شکل و شیوهٔ مشخصی پیدا کرد.^[۱۳]

تعزیه بیشترین رواج خود را با حمایت دولت و حکومت صفویان پیدا کرد. در دورهٔ شکوفایی تعزیه، با رواج تشیع و دلایلی مانند روضه‌خوانی و حمله‌خوانی تعزیه از حمایت بیشتری برخوردار شد.^[۱۴]

تعزیه اما در دورهٔ ناصرالدین شاه به اوج خود رسید و بسیاری این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیده‌اند. تعزیه که پیش از آن در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا می‌شد، اینک در اماکن باز یا سربستهٔ تکایا و حسینیه‌ها به اجرا درمی‌آمد. معروف‌ترین و مجلل‌ترین این تکایا، تکیهٔ دولت بود که در همین دوره به دستور ناصرالدین شاه و مباشرت دوستعلی‌خان معیرالممالک در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساخته شد.^[۱۵] تکیهٔ دولت در زمان ناصرالدین شاه به تقلید از تماشاخانه اپراهال انگلستان ساخته شد که ابتدا به منظور یک سالن تئاتر ساخته شد اما با مخالفت‌هایی که بود به تکیه تبدیل شد. از دیگر تکیه‌های معروف آن زمان تکیهٔ معاون‌الملک در کرمانشاه بود. ^[۱۶] در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه، تعزیه در ۳۰۰ مکان مشخص برپا می‌شد.^[۱۷] تعزیه تا زمان مشروطیت در اوج ماند.^[۱۸]

در سال‌های آغاز دیکتاتوری رضاخان، یعنی پس از ۱۳۰۴ هجری شمسی، اجرای تعزیه و روضه‌خوانی رفته‌رفته ممنوع اعلام شد و با تخریب تکیهٔ دولت به دستور رضاخان، تعزیه پا به دوران افول خود گذاشت. هرچند پس از شهریور ۱۳۲۰ دیگر بار سر برآورد، اما در برابر سرگرمی‌هایی همچون سینما و تئاتر، نتوانست موقعیت و عظمت پیشین خود را بازیابد.

اما تعزیه در روستای حارث آباد دارای قدمت و سابقه طولانی دارد و جزو یکی از پرطرفدار ترین مراسم مذهبی می باشد از نامدار ترین و ماندگارترین  تعزیه خوان های این روستا می تواند به  زنده یاد حاج محمد فاضلی پور در نقش حربن یزید ریاحی زنده یاد علیرضا رحیمی نور در نقش شمر  زنده یاد حاج علی یاسینی در نقش امام حسین و زنده یاد حسن رضا ، زنده یاد احمد رحمانی ، زنده یاد عباس حامدیان ، زنده یاد مرحوم حاج محمد جاویدی نسب و زنده یاد مرحوم عباس حارث ابادی امام خادم فقید مسجد جامع روستای حارث آباد ودیگر عزیرانی که به رحمت خداوند رفته ودر راه اعتلای دین و مذهب خود در این رشته تلاش نموده اند یادشان گرامی باد و همچنین نمی توان از نقش پررنگ و موثر زنده یاد کربلایی عباس پور اشرف  کارگردان فقید این مراسم به سادگی گذشت فردی که تلاشهای او در راه برگزاری این مراسم ستودنی بود یادش گرامی باد  .

 

عکس تعزیه روز عاشورا ی محرم سال 1390در روستای حارث آباد

تاریخ بیهقی

 تاریخ بیهقی محمد بن حسین بیهقی دبیر
کتاب تاریخ بیهقی
نوشته : خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی دبیر
تصحیح : دکتر علی اکبر فیاض
صفجه : 815
حجم : 12.6

محمد بن حسین بیهقی مولف تاریخ بیهقی به سال 385 هجری قمری در روستای حارث آباد بیهق ولادت یافت ( دو فرسنگی شهر سبزوار ) وی ابتدا در سبزوار و بعد از ان مدتی در نیشابور به تحصیل گذراند تا این که در ادب سرآمد شده و در سن 27 سالگی به خدمت دیوان رسالت سلطان محمود غزنوی ، به ریاست ابونصر مشکان در امده است
انچه اکنون با نام تاریخ بیهقی برجای مانده با برگهایی از جلد پنجم آغاز و به جلد دهم ختم می شود و محدوده وقایع ان عبارت است از شرح حوادث بعد از مرگ سلطان محمود تا فرار سلطان مسعود به هند به اضافه باب خوارزم

و روزی چند برین حدیث برامد ، و دل سلطان درشت شد بر اریارق و در فرو گرفتن وی خلوتی کرد و با وزیر شکایت نمود از اریارق گفت حال بدانجا می رسد که غازی ازین تباه می شود ؛ و ملک چنین چیزها احتمال نکند . و روا نیست سالاران سپاه بی فرمانی کنند ف که فرزندان را این زهره نباشد و فریضه شد او را فرو گرفتن  که چون او فرو گرفته شد غازی به صلاح آید . خواجه اندرین چه گوید ؟ خواجه بزرگ زمانی اندیشید پس گفت : زندگانی خداوند عالم دراز باد ، من سوگند دارم  که در هیچ چیزی از مصالح ملک خیانت نکنم . و حدیث سالار و لشکر چیزی سخت نازک است و به پادشاه مفوض
بخشی از کتاب تاریخ بیهقی بود که به علاقه مندان تاریخ پیشنهاد میکنم از این کتاب عالی استفاده بفرمایند

درباره ابوالفضل بیهقی

ابوالفضل بیهقی

ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی ( 470-385 ه‍.ق ) در سال 385 ه‍.ق. در حارث آباد بیهق (سبزوار) متولد شد. خانواده‌ی وی دودمانی "نژاده" بودند. پدرش حسین، از خواجه‌گان دربار به شمار می‌آمد و با بزرگان روزگار خویش نشست و برخاست داشت.اوائل عمر را در نیشابور به تحصیل پرداخت، سپس به سمت دبیری وارد دیوان رسائل محمود غزنوی شد. بیهقی حدود 19 سال منشی دیوان رسالت غزنویان بود. ابتدا در زمان سلطان محمود، زیردست "بونصر مشکان" مشغول به کار بود و در زمان مسعود- پس از وفات بونصر- زیردست "بوسهل زوزنی" کار کرد. پس از مرگ مسعود- در زمان عبدالرشید- رئیس دیوان رسالت شد ولی پس از حمله مغول اموالش مصادره و خودش محبوس شد. بیقهی پس از آزادی از زندان ظاهرا دیگر وارد دربار نشد و اواخر عمر را به انزوا در منزل خود در غزنین به سر برد و به نوشتن کتاب پرداخت.

بیهقی فرزانه‌ای قدر شناس است. وی بارها از استادش، بونصر مشکان، به بزرگی و نیکی یاد کرده و او را از جمله نوادر روزگار دانسته است. او پس از درگذشت مشکان از روش‌رایی، کاردانی و رنج سی ساله استاد خود درکار دیوانی یاد می‌کند و قلم را به یاد وی می‌گریاند که: «و باقی تاریخ چون گذشت که نیز نام بونصر نبشته نیاید دراین تالیف، قلم را لختی بگریانم ... پس به سر تاریخ باز شوم».(تاریخ بیهقی /929).

پس از بونصر مشکان سلطان مسعود، "بوسهل زوزنی" را به ریاست دیوان رسائل گماشت. بوسهل «مردی امام‌زاده، محتشم، فاضل و ادیب بود اما شرارت و زعارتی در طبع وی مؤکد شده» از این رو بیهقی نمی‌توانست با وی کار کند، وی نامه‌ای به امیر مسعود نوشت و از دبیری استعفا خواست. سلطان مسعود مانع آسیب رساندن بوسهل به بیهقی شد. بیهقی در زمان هفتمین شاه غزنوی، "عزالدوله عبدالرشید" صاحب دیوان رسالت شد اما بر اثر کید حاسدان و سخن بداندیشان از کار برکنار شد و به زندان افتاد. پس از آن در سال 444ه.ق «طغرل کافر نعمت» بر عبدالرشید شورید و او را به قتل رساند. بیهقی از زندان آزاد شد و نگارش تاریخی سترگ خود را درسال 448 ه.ق آغاز کرد و در فرصت باقی مانده عمرش آنرا به پایان رساند.

تاریخ‌نگاری ابوالفضل بیهقی در آغاز "تاریخ ناصری" نامیده شد که به احتمال زیاد از لقب سبکتگین، ناصرالدین پدر محمود گرفته شده است. این مجموعه تاریخ آل ناصر، تاریخ آل سبکتگین، جامع التواریخ و جامع فی تاریخ هم خوانده شده است.

کسانی که با روش تحقیق و شیوه تاریخ‌نگاری در جهان امروز آگاهی دارند، نیک می‌دانند که بیهقی در نوشتن تاریخ خود علمی و روشمند عمل کرده است و چنان نوشته است که به «تعصبی و تزیدی» نکشد. او سالیان سال بر پایه اسناد و مدارک معتبر به تالیف و نگارش پرداخته است و از آنجا که خود مردی دیوانسالار بوده و بسیاری از وقایع را با چشم خود دیده، از«ثقات» شنیده و یا از متون معتبر خوانده است: «در اخبار ملوک عجم خواندم ترجمه ابن مقفع که بزرگ‌تر و فاضل‌تر پادشاهان ایشان عادت داشتند» (تاریخ بیهقی/ 159). یا «من حکایتی خواندم در اخبار خلفا که به روزگار معتصم بوده است...» (تاریخ بیهقی/ 220) یا «مرا که بوالفضلم کتاب بسیار فرونگرسته‌‌‌ام، خاصه اخبار و از آنها التقاط‌‌‌ها کرده...» (تاریخ بیهقی/241)و یا «مرا که بوالفضلم این روز نوبت بود، این همه دیدم و بر تقویم این سال تعلیق کردم...» (تاریخ بیهقی/ 271)بیهقی بارها از خداوند یاری می‌جوید که به او فرصت دهد تا تاریخش را به پایان برساند «توفیق اتمام آن از حضرت صمدیت خواهم...»(تاریخ بیهقی/149). وی معیار گردآوری اخبار را راستگویی و ثقه بودن گوینده و گواهی دادن "خرد" به درستی آن می‌داند و در این باره می‌نویسد:«و اخبار گذشته بر دو قسم گویند که آن را سه دیگر نشناسند یا از کسی بباید شنید و یا از کتابی بباید خواند و شرط آن است که گوینده باید که ثقه و راستگو باشد و نیز گواهی دهد که آن خبر درست است و نصرت دهد کلام خدا آن را... و کتاب همچنان است که هرچه خوانده آید از اخبار که خرد آن را رد نکند شنونده آن را باور دارد و خردمندان آن را بشنوند و فراستانند....» (تاریخ بیهقی/ 1099) «و در تاریخی که می‌کنم سخن نرانم که آن به تعصبی و تزیدی کشد و خوانندگان این تصنیف گویند شرم بادا این پیر را! بلکه آن گویم که تا خوانندگان اندرین موافقت کنند و طعنی نزنند». (تاریخ بیهقی/ 226).

بیهقی گاه از مردان امین، معتمد و خردمندی که او را در فراهم آوردن اخبار درست و اسناد تاریخی در ایام انزوا یاری کرده‌اند، به نیکی یاد می‌کند: «از عبدالملک مستوفی شنیدم همه در سنه خمسین و اربعمائه و این آزادمرد مردی دبیرست و مقبول القول...» (تاریخ بیهقی/249) وی در سنجش کردار نیک و بد و رفتار شایست و نا‌شایست کارگزاران دولت غزنوی تا پادشاه پروا ندارد. درباره خوارزمشاه ابوالعباس آورده است:« او مردی بود فاضل و شهم و کاری و در کارها مثبت و چنان که وی را اخلاق ستوده بود، ناستوده نیز بود و این از آن می‌گویم تا مقرر گردد که میل محابا نمی‌کنم ...». (تاریخ بیهقی/1100).

مولف از کسی چون استادش بونصر مشکان نیز با همه ارادتی که به او دارد و در ضمن بر شمردن منش‌های نیکش به لجاجت او نیز اشاره می‌کند:«بونصر مردی محتشم بود و حدود را نگاه داشتی و با مردم بر سبیل تواضع نمودن و خدمت کرد سخت نیکو رفتی...و با آن که حدود نگاه داشتی، لجوجی بود از اندازه گذشته...»(تاریخ بیهقی/ 618). یکی از عوامل و انگیزه‌هایی که باعث تالیف تاریخ بیهقی شده، حجم انبوه اسناد و مدارکی بود که عده‌ای از تنگ‌نظران کوتاه‌بین از یادداشت‌های او به عمد نابود کردند: «اگر کاغذها و نسخت‌های من به قصد، ناچیز نکرده بودندی، این تاریخ از لون دیگر آمدی....» (تاریخ بیهقی/439) «بسیار بار دریغا که آن روضه‌های رضوانی بر جای نیست...» (تاریخ بیهقی/ 445). طبیعتا اگر مؤلف می‌دانست که بعدها بخش‌هایی از اثر از بین می‌رود. «بسیار دریغا» ی حزین‌تری می‌گفت.

تاریخ بیهقی را می‌توان آیینه روزگار غزنویان و بخش‌های شرقی ایران در روزگار آنان دانست. این تاریخ یک اثر عمومی است. بیهقی مانند دیگر آثار تاریخ‌نگاری شده توسط مسلمانان، مطالبش را از آفرینش انسان و تاریخ ایران و عرب، آغاز کرده و ادامه داده است. نسخه کامل این تاریخ در اصل سی مجلد بوده که امروز فقط شش جلد آن بر جای مانده است. مطالب باقی مانده بیشتر در بردارنده حوادث روزگار غزنویان به ویژه دوره سلطان مسعود است و درست به همین علت است که تاریخ بیهقی را "تاریخ مسعودی" هم می‌نامند. این مجموعه غنی در برگیرنده رخدادهای پادشاهی مسعود، فرزند سلطان محمود، است که پس از پدر، بر اورنگ پادشاهی غزنین نشست. این اثر برخی فصل‌ها و دوره‌های تاریخی در نهایت دقت و فتانت توضیح می‌دهد، ازجمله: جنگ سلطان مسعود با ترکمانان و شکست وی در جنگ دندانقان، بر تخت نشستن طغرل، تعریف ولایت خوارزم و بیان تاریخ آن از انقراض آل مامون تا افتادن به دست سلطان محمود و حکمرانی آلتونتاش حاجب در آل سامان تا چیرگی سلجوقیان بر این خطه.

افزون بر آنچه آمد، این نویسنده و دبیر چیره دست اطلاعات سودمندی هم از سلسله‌های صفاریان، طاهریان و سامانیان به خواننده ارایه می‌کند. همچنین نام گروهی از شاعران ایرانی و عرب و نزدیک به 450 بیت از سروده‌های آنها در این اثر بیهقی آمده است.

تاریخ بیهقی از نظر علم جغرافیا نیز منبعی ارزشمند است، این کتاب نمودار جامع و کم نظیری از اوضاع و احوال غزنویان هم محسوب می‌شود. کمتر پدیده‌ای از زندگی مردم آن دوره می‌توان یافت که از دید تیزبین مؤلف این کتاب پنهان مانده باشد، در اینجا به برخی از این موارد اشاره می‌شود: رسم انداختن ملطفه و نامه، رسم خلعت دادن و خلعت پوشیدن، قرآن خواندن در مراسم استقبال، خوازه زدن در مراسم پیشباز، توقیع پادشاهان، برنامه منجنیق بر کار کردن، بخشش به شاعران، مظالم کردن امیر، رسم سوگند و امضاء کردن سوگندنامه، مراسم جشن مهرگان، آیین جشن سده، مراسم عید فطر، نکوداشت عید نوروز.

از چهار جلد اول تاریخ بیهقی که مسلما درباره‌ی روزگار باستان و دوران پیش از غزنویان بوده تنها مطالبی اندک در "زبدة‌التواریخ" هافظ ابرو بر جای مانده است. هرچه ازاین کتاب بر جای مانده به کوشش دکتر "خلیل خطیب رهبر" در سه مجلد به چاپ رسیده است. این اثر با بخش‌های به جا مانده از مجلد پنجم آغاز می‌شود، در این مجلد: نامه حشم تگیناباد به امیر مسعود، فرمان امیر مسعود به علی رقیب، نامه حره ختلی به امیر مسعود، مذاکره صلح با اعیان ری، حرکت مسعود از ری، رسیدن رکاب‌دار به امیر مسعود، داستان فضل با عبدالله طاهر، نامه مسعود به غازی و... ثبت و ضبط گشته است.

مجلد ششم با تاریخ "امیر شهاب‌الدوله مسعود بن محمود" و خطبه مقایسه پیامبران و پادشاهان آغاز می‌شود و سرفصل‌های زیر در آن به چشم می‌خورد: قوت‌های سه گانه نفس، در شناختن نیک و بد، دنباله سخن جالینوس، عذر بیهقی در نوشتن تاریخ، احوال امیر مسعود در زمین داور، قصه بوسعید و بخشش به شعرا، وضع مسعود با پدر در سفر ری، روابط مسعود با منوچهر قابوس، حکایت افشین، داستان مامون و امام رضا(ع)، وضع دیوان رسالت دربلخ، سخن امیر با عبدالله و حاتمی...

مجلد هفتم تاریخ بیهقی نیز مانند دیگر مجلدهای آن در بردارنده تاریخ، پندها و داستان‌های زیبا و شیوایی است که در ذیل عناوین زیر نگاشته شده‌اند: خروج امیر مسعود، فرو گرفتن امیر یوسف، ورود امیر به غزنین و استقبال مردم، مطالبه صلات بیعتی، ذکر سیل، خلعت پوشی احمد ینالتگین، قصیده ابو حنیفه، درگذشت خلیفة‌القاد بالله، ترتیب هدیه برای خلیفه، مذاکره امیر با خواجه در باب خوارزمشاه، نامه مسعود به التون تاش، داستان زندانی شدن بزرجمهر، فتح بخارا، اقدام احمد عبدالصمد برای صلح، تعیین هارون به خوارزمشاهی، بیماری خواجه احمد حسن، رای زدن امیر در باب انتخاب وزیر.
مجلد هشتم در بردارنده بخش‌های دیگری از تاریخ غزنویان و درگیری این طایفه با سلجوقیان است. این فصل مطالب متنوعی را دربر دارد: انتخاب بوسهل حمدوی به کدخدایی ری، سخن بوسهل حمدوی در باب ری، تصمیم مسعود به گرفتن ترکمانان، کارهای سورس صاحب دیوان خراسان، دنباله حکایت فضل برمکی و یحیی علوی، تفصیل هدیه علی عیسی به هارون، سخن یحی برمکی به هارون درباب خراسان، جنگ طوسیان با نیشابوریان، ورود امیر مسعود به سرخس، ورود امیر مسعود به آمل، حکایت امیر لیث در مرگ فرزند، نامه ترکمانان در باب صلح، آوردن رسولان سلجوقیان به لشکرگاه ، مصالحه با پسر تاکو.

در مجلد نهم تاریخ بیهقی شرح بخش‌های دیگری از تاریخ به ویژه نبرد سرنوشت‌ساز دندانقان آمده است و در آن سرفصل‌های زیر دیده می‌شود: وصف تخت نو و بار دادن امیر، حرکت سپاهش به جانب سرخس، ورود ابراهیم ینال و طغرل به نیشابور، سخنان قاضی صاعد به طغرل، رفتن امیر مسعود به ترمذ و بازگشت به بلخ، جنگ امیر با سلجوقیان در طلخاب، مشاوره امیر با بونصر مشکان، صلح موقت با ترکمانان، ورود امیر مسعود به هرات، نامه به بوسهل حمدوی وبا تالیجار، مرگ بونصرمشکان، حال بوالفضل پس از بونصر، حرکت مسعود از هرات به قصد ترکمانان، بر تخت نشستن طغرل، حمله سلجوقیان به بلخ.
در مجلد دهم تاریخ بیهقی مطالب گوناگونی درج شده است، از جمله: تعریف ولایت خوارزم، حکایت خوارزمشاه ابوالعباس، مخالفت بزرگان لشکر با خطبه کردن به نام محمود، ذکر فساد الماحاد و تسلط اشرار، منازعه عبد‌الجبار و هارون، حمله شاه ملک به ترکمانان، بر تخت نشستن خوارزمشاه شاه ملک.

از دیگر آثار منسوب به او "مقامات بونصرمشکان" و "زینة الکتاب" است. وی در تاریخ مسعودی دو جا از کتابی به نام "مقامات" یا "مقامات محمودی" یاد می کند که شاید قسمت محمودی این کتاب باشد.
بیهقی دلیل نوشتن تاریخ را آیندگان می داند و بارها آن را بیان می کند. دو شرط عمده مورخ، صداقت و اطلاع است که بیهقی- شاید بیش از خوانندگان خود- متوجه اهمیت آن بوده است و بدین جهت در هر فرصتی خاطر خوانندگان را از راستگویی و حقیقت دوستی و نیز احاطه و اطلاع خود بر اخبار اطمینان می دهد. آنچه در کتاب بیهقی آمده یا از مشاهدات و مشهودات خود او است یا اطلاعاتی که با کنجکاوی بسیار از اشخاص مطلع و مربوط به دست می آورد و یا از کتابهایی که غالبا نام آنها را ذکر می کند و حتی راجع به ارزش آنها نظر خود را می گوید.

نثر بیهقی از نظر فصاحت و بلاغت نیز همواره بسیار مورد توجه بوده است. با آنکه به ذکر تاریخ می پردازد گاه از ایجازهای رسا بهره می گیرد که هرگز به اصل موضوع آسیبی نمی رساند. گاه نیز که به اطناب می پردازد نه در ذهن خواننده کسالت بار می نماید و نه از موضوع دور می شود.

زمان تألیف کتاب: بیهقی که دیگر به روزگار پیری و فرسودگی رسیده و در زندگی خود و پیرامونیان خویش فراز و نشیبهای بسیار دیده بود، زمان را برای گردآوری و تنظیم یادداشتهای خود مناسب یافته و از سال 448 هـ .ق به تألیف تاریخ پردازش خود پرداخت و به سال 451 این کار را به انجام رسانید، یعنی اندکی پس از درگذشت فرخزاد بن مسعـود و آغاز پادشاهی سـلطان ابراهیم بن مسعود(جلـد 451، ص 492).

مرگ بیهقی: بیهقی هشتاد و پنج سال زیسته و به تصریح ابوالحسن بیهقی در« تاریخ بیهق» به سال 470 هـ.ق در گذشته اسـت و به این ترتیب نوزده سال پس از اتمام تاریخ خویش زنده بوده و هرگاه به اطلاعات تازه‏ای در زمینه کار خود دسـترسی می ‏یافته، آن را به متن کتاب می ‏افزوده است.

امام حسین (ع)

 صد مرده زنده می شود از ذکز یاحسین

 عزاداری، احیاء خط خون و شهادت، و رساندن صدای مظلومیت آل علی به گوش تاریخ است. «اشک»، زبانِ دل است و «گریه»، فریاد عصر مظلومیّت  .

عزاداری، احیاء خط خون و شهادت، و رساندن صدای مظلومیت آل علی به گوش تاریخ است  .

«اشک»، زبانِ دل است و «گریه»، فریاد عصر مظلومیّت  .

رسالت «اشک»، پاسداری از «خون شهید» است  .

عزاداران حسینی، پروانگانی شیفته نورند که شمع محفل آرای خویش را یافته و از شعله شمع، پیراهنِ عشق پوشیده اند و آماده جان باختن و پرسوختن و فدا شدن اند  .

عزاداری برای شهید کربلا، انتقال «فرهنگ شهادت» به نسلهای آینده است  .

عزاداری، شور و عاطفه را از شعور و شناخت، بر خوردار می سازد و ایمان را در ذهن جامعه هوادار، زنده نگه می دارد  .

عمیقترین پیوندها میان عقل و عشق و عاطفه و برهان، در سایه عزاداری برای عاشورا شکل می گیرد  .

«منا» یک قربانگاه بود، و... «کربلا»، قربانگاهی دیگر تنها هاجر و ابراهیم نبودند که «اسماعیل» را به «مذبح» آوردند، محمد و علی و فاطمه(ع) نیز «حسین» را به قربانگاه عشق فرستادند  .

برای رسیدن به کربلا، باید اراده ای آهنین، قلبی شجاع و عشقی سوزان داشت و در این سفر، باید رهتوشه ای از صبر و یقین، پاپوشی از توکّل، سلاحی از «ایمان» و مَرکبی از «جان» داشت، تا به منزل رسید، چرا که راه کربلا، از «صحرای عشق» و «میدان فداکاری» و پیچ و خم خوف و خطر می گذرد  .

زائر حسین(ع) باید تمثیلی از شداید و رنجها و سوز و گدازها و خوف و عطشها را در خویش پدید آورد و کربلایش «کرب» و «بلا» باشد  .

دانشگاه کربلا باز است و شاگرد می پذیرد، از هر جا که باشد، هرکه باشد محرّم، فروردین جانهاست و بهار ایمانهای سست شده و طراوت اندیشه های مرده و افسرده و خوابیده، و شکوفایی غنچه های بسته بیداری و آگاهی و ایثار و فداکاری است  .

محرّم، وجدان همیشه بیدار تاریخ، و گلوی هماره فریادگر زمان است  .

محرّم، ماه پاسداری از حرمت انسان است  .

محرّم، حریم ایمان و حصار قرآن است  .

محرّم، اهرم حرکت دهنده انسانها و پدیدآورنده شورشهای شیعی و نهضتهای علوی و قیامهای مکتبی است  .

حسین(ع) پیامهای شفابخشش را، همه ساله بر بالهای سرخ شهادت می نویسد و پیکهای رهایی را بر موجهای محرّم و عاشورا سوار می کند  .

کلاسهای کربلا که در همه جاست حتی بدون یک روز تعطیلی، به من و تو و به همه آنانکه به نجات «انسان» می اندیشند، می آموزد. چرا که : هر روز عاشوراست و هر جا کربلاا

«غدیر علی»، «حرای محمّد» است، در جلوه ای پس از بیست و سه سال.

«عاشورای حسین»، دادخواهی غدیر علی(ع) است، پس از نیم قرن مظلومیّتِ حقّ.

«عاشورا»، سقّای تشنه کامانِ عزّت است،عاشورا، انفجاری از نور و تابشی از حق بود که بر «طور» اندیشه ها تجلی کرد و «موسی خواهان» گرفتار در «تیهِ» ظلمت را از سرگردانی نجات بخشید.

عاشورا درخششی بود که در دل دشمن، ترس ریخت و در دل دوست، امید آفرید و مردگان را بیدار ساخت و غافلان را به هوش آورد و «شب» را تا پشت دروازه های شهر شرک و قلعه نفاق، تاراند.

گرچه در آن نمیروز سرخ، در آن صحرای آتشگون، در آن کربلای «آزمایش»، قیام قیامت در خون نشست، ولی فریاد رسایت در عمق زمان برخاست.

ای حسین!... گرچه در آن «نینوا» نای حقیقت گوی تو را بریدند، امّا ... نوای «حق، حقِ» تو در تاریخ، همچنان ماندگار شد و جاودانه ماند.

ای حسین! کربلای تو، انقلاب آموز و انسان ساز نسلها و قرنها و سرزمینها بود و عاشورای تو، بارور سازنده لحظه ها و روزها و سالها.

حسین(ع) مرگ را «پل عبور» به آخرت می دانست و «بقا» را در «فنا» می جست و «پیروزی» را در «شکست»! «زندگی» را در «مرگ» می دید و «ماندن» را در «رفتن» و «حضور» را در «غیبت» می شناخت و «شهادت» را حضور جاودانه در تاریخ می دانست و مرگ را برای فرزندان آدم، همچون گلوبندی زیبا برسینه دختری جوان، شایسته می دید.

حسین(ع) شناگر دریای خون بود و رهپوی وادی عشق. و در قربانگاه خود، در آخرین لحظات نیز، سرود توحید و رضا خواند.

حسین(ع)، کربلایی نیست، جهانی است.

حسین(ع)، هم «راه» است و هم «راهنما». هم کاروان است و هم قافله سالار.

حسین(ع)، کشتی نجات و مشعل هدایت است.

هنوز هم بشریّت، تشنه درسهای «مکتب عاشورا»ست، مکتبی که الفبای آن، فداکاری، جانبازی، خلوص و خدامحوری است.

حسین(ع)، چشمه ای از حقیقت و حرّیت است که تا ابد کام تشنگان آزادی را سیراب می سازد.

ای حسین عشق منی

دکتر علی شریعتی روشنفکر متعهد و معلمی شجاع

علی شریعتی با نام اصلی علی مزینانی( متولد ۳ آذر ۱۳۱۲ در روستای مزینان از توابع شهرستان سبزوار ، استان خراسان رضوی)نویسنده، جامعه‌شناس، تاریخ ‌شناس و پژوهشگر دینی ایشان در نزد هواداران به معلم شهید دکتر شریعتی معروف می باشند استاد شریعتی: سردمدار جریان روشنفکری در ایران با تمام دیدگاهها و نظریات دکتر شریعتی آشنا شوید

• عشق تملک معشوق است دوست داشتن تشنگی محو شدن در دوست
• عشق معشوق را مجهول و گمنام می خواهد تا در انحصار او بماند دوست داشتن دوست را محبوب و عزیز میخواهد و می خواهد که همه ی دلها آنچه را او از دوست در خود دارد، داشته باشند
• در عشق رقیب منفور است، در دوست داشتن است که:"هواداران کویش را چو جان خویشتن دارند"
• عشق معشوق را طعمه ی خویش می بیند و همواره در اضطراب است که دیگری از چنگش نرباید و اگر ربود با هردو دشمنی می ورزد و معشوق نیز منفور می گردد
• دوست داشتن ایمان است و ایمان یک روح مطلق است یک ابدیت بی مرز است ، که از جنس این عالم نیست
• خدایا! به هر که دوست میداری بیاموز که:عشق از زندگی کردن بهتر است. و به هر که دوست تر میداری بچشان که:دوست داشتن از عشق برتر

• عشق یک جوشش کور است و پیوندی از سر نابینایی دوست داشتن پیوندی خود آگاه و از روی بصیرت روشن و زلال
• عشق بیشتر از غریزه آب می خورد و هرچه از غریزه سر زند بی ارزش است
  دوست داشتن از روح طلوع می کند و تا هرجا که روح ارتفاع دارد همگام با آن اوج می گیرد
• عشق با شناسنامه بی ارتباط نیست، و گذر فصل ها و عبور سال ها بر آن اثر می گذارد دوست داشتن در ورای سن و زمان و مزاج زندگی می کند
• عشق طوفانی و متلاطم است دوست داشتن آرام و استوار و پر وقار وسرشار از نجابت
• عشق جنون است و جنون چیزی جز خرابی و پریشانی "فهمیدن و اندیشیدن "نیست
  دوست داشتن، دراوج، از سر حد عقل فراتر میرود و فهمیدن و اندیشیدن را از زمین می کند و باخود به قله ی بلند اشراق می برد
• عشق زیبایی های دلخواه را در معشوق می آفریند دوست داشتن زیبایی های دلخواه را در دوست می بیند و می یابد
• عشق یک فریب بزرگ و قوی است دوست داشتن یک صداقت راستین و صمیمی، بی انتها و مطلق
• عشق در دریا غرق شدن است دوست داشتن در دریا شنا کردن
• عشق بینایی را می گیرد دوست داشتن بینایی می دهد
• عشق خشن است و شدید و ناپایدار دوست داشتن لطیف است و نرم و پایدار
• عشق همواره با شک آلوده است دوست داشتن سرا پا یقین است و شک ناپذیر
• از عشق هرچه بیشتر نوشیم سیراب تر می شویم از دوست داشتن هرچه بیشتر، تشنه تر
• عشق نیرویی است در عاشق ،که او را به معشوق می کشاند دوست داشتن جاذبه ای در دوست ، که دوست را به دوست می برد

 

دکتر شریعتی، استادی که تمام مسایل  پیرامون خود را به نقد می کشد

مجموعه ای کامل از تمام کتابهای دکتر شریعتی

1- علی، حقیقتی برگونه اساطیر

2-مکتب، وحدت، عدالت، علی

3-بازگشت به خویشتن 

4-فاطمه، فاطمه است

5-مذهب علیه مذهب

6-نیازهای انسان امروز         

7-پیروان علی

8-سلمان پاک

9-کاربرد آیه های قرآن

10-تشیع علوی، تشیع صفوی 

حسین خسروجری رمان نویس معاصر سبزوار

حسین خسروجری مردی از جنس کویر صادق وبی ریا

نویسنده از جنس صداقت وسادگی که همیشه محبت و خلوص او آدمی را به وجد می اورد معلم گرامی و تاریخ دوستی ستودنی که نان از قلم نمی خورد بلکه نان خود را نیز دذر راه اعتلای قلم هزینه میکند و هم صحبتی دوست داشتنی و نویسنده ای گرانقدر متاثر از  ادبیات و سبک نویسندگی بیهقی و محمود دولت آبادی

به امیدی که روزی به آنچه حقش است که همان برتری و موفقیت است دست یابد

تالیفات :

1- ماهگل

چکیده : داستان حاضر، که در آن گویش نیشابوری و جنبه‌های فولکوریک آن مرز و بوم، نمود ویژه‌ای دارد در واقع سرگذشت دختری است به نام ماه گل .او کس و کاری ندارد و با عمویش زندگی می‌کند فضای داستان مربوط به زمان گذشته است و زندگی ماه گل نیز با یکی از روستاییان مبارز رژیم که دوستدارش است، پیوندی عمیق می‌یابد . ماه گل، تنها صاحب باغچه‌ای است که عمال رژیم درصددند از دست او بربایند، اما ... در پایان کتاب، معانی واژه‌های محلی آمده است  

2- جهانبانان

این کتاب داستان زندگی پر فراز و نشیب دختری به نام گلمهر است که به دستور رضاشاه همراه پدر و مادرش به سبزوار تبعید می‌شود.در یکی از روزها وقتی گلمهر متوجه می‌شود که رضاشاه قصد عبور از سبزوار را دارد سعی می‌کند با نوشتن عریضه‌ای به رضاشاه برای پدرش که تهمت جاسوسی به او زده‌اند عفو بگیرد.در همین زمان او با پهلوانی به نام مدد آشنا می‌شود. مدد به او قول می‌دهد که هرطور شده عریضه‌اش را به رضاشاه برساند ولی ...

3- به نسیم عطر تو می آیم

 چکیده : ,"داستان حاضر روایت مرد جوانی است که به دنبال انفجاری مهیب در معدن مس فلج می شود. در این حادثه«گلش» توانایی گفتن را نیز از دست می دهد؛ بنابراین شرمساری از ناتوانی و دردمندی، او را به مردی خشن و تلخ تبدیل می کند.

4- تگرگ تاتار

رمان «تگرگ تاتار» روایت و تصویری از یک جنبش مردمی‌ است که به شکل پیکارجویانه‌ای در قرن هشتم هجری در گوشه‌ای از خراسان بزرگ اتفاق افتاده است. این پیکار که با استغنای معنوی و عدالت‌طلبی توده‌های محروم جامعه همراه بوده است علیه ایلغار مغول و اشراف و دست‌نشاندگان آن‌ها انجام می‌گیرد. این گوشه شگرف و عبرت‌آمیزی است که منابع زیادی از آن یاد کرده‌اند؛ جنبش حق‌طلبانه‌ای که ابتدا با تعالیم خلیفه مازندرانی در سبزوار شکل می‌گیرد و سپس این نگرش انقلابی به شیوه جوانمردانه و عیارانه‌ای قشرهای محروم جامعه را دربرمی‌گیرد و تا آنجا پیش می‌رود که پایه‌های ستم و غارت مغولان را سخت می‌لرزاند و می‌تکاند!

نمی‌دانم! شاید که رمان تگرگ تاتار، بیان غیرتمند و پرخاشجوی سنن حماسی و پهلوانی و نظریات شیعی و همچنین روایت اندوه‌زای مردمی است که با رنج نامحدود خود می‌خواهند از غبار ستم بگذرند و به یک دگرگونی بنیادی و انسانی برسند و در این تکوین و سگالش که چونان ماهی شناور بر آب، دیگر در بستر طبیعی خود نیستند، رمان انسجام می‌گیرد تا به غنای لازم برسد. و بسا تا این شخصیت‌ها به ادراک بنشینند و حس و حال بگیرند، به سال و ماه زیادی نیاز بود که البته درنهایت چنین هم شد و نوشتن رمان تگرگ تاتار،‌ بیش از هشت، نه سال طول کشید. اصولا رمان‌های تاریخی از جهت به فهم و ادراک رسیدن خود، نیاز به مطالعه و تحقیق و شناخت بیشتری دارند و از این رو برای شناخت جنبش سربداران، تحقیق اولیه‌ای لازم بود که انجام شد و سپس برای اشیا و لزومات زندگی آن دوران و نیز دیدن ابنیه‌و معماری و جایگاه‌های استقرار سربداران و نیز محیط جغرافیایی آن‌ها و حتی درخت و پرنده و گل و گیاه و تغذیه و کشت و کار آن‌ها، چقدر سفر کردم؛ و چقدر در جستجوی نیازهای اولیه رمان، بیتاب و بیقرار به هر جا رفتم و مشتاقانه از آن دیدن کردم! تا آنجا که محل زندگی‌ام را که ده سال پیش در تهران بود، به خاطر اینکه در حال و هوا و محیط جغرافیای سربداران قرار بگیرم، تغییر دادم و به خراسان آمدم. و این درست برخلاف عقیده‌ای بود که به شیوه آشنازدایی، مهاجرت را عاملی برای به بن‌بست کشیدن نگاه و دلتنگی به گذشته می‌دانند که نماینده برجسته آن را هنریک ایبسن می‌شناسند با نمایشنامه‌های بزرگ و جاودانه‌اش. و حال‌آنکه توانایی در درون واقعیت‌ها و زندگی واقعی نهفته است و به هنر و از آن جمله رمان، بازشناختی تازه و خودجوش و دگرگونه‌ای می‌بخشد که مثلا میخائیل شولوخوف می‌تواند از آن، دُن آرام را کشف کند و بنگارد و یا یاشار کمال را به شاهین آنا و ارزا برساند. باری، تگرگ تاتار برای درونی‌شدن خود که ویلیام فاکنر از آن با نام عرق‌ریزی روح یاد می‌کند، یک دوره معارفه و مکشوف حسی و عاطفی بسیار شدیدی داشت که باید مثل زیبای خفته‌ای از خواب گران سده‌ها بیدار می‌شد و می‌خرامید و آنگاه، خودش را می‌نگاشت. زبان هم در میانه این پیدایی تا به موضوع رمان نزدیک شود و خودش را منطبق بنماید، شروع‌های متعددی داشت که در رمان‌های گذشته من اصلا سابقه نداشت. یک زبان حماسی و غنایی که با دلی دردمندانه‌ می‌خروشد و با عشق و شیفتگی می‌شکوفد تا به روانی و رسایی برسد. زبانی که فراخور حال و مردمی باشد که گردآلود فقرند و به غاصبین مغول و تاتار می‌تازند. در پایان با تبعیت از هوارد فاست، نویسنده بزرگ و نامدار رمان تاریخی اسپارتاکوس که در صفحه تقدیمی کتابش، آن را رمانی در راه بهبود می‌داند، من نیز رمان تگرگ تاتار را چنین می‌انگارم و آن را به پیشگاه مردمانی تقدیم می‌دارم که با وارستگی و بی‌نیازی و بردباری خود، ابرهای اندوه زمانه را همیشه در دل خود گریسته‌اند.
با تواضع و حق‌شناسی: حسین خسروجردی- بهار1390- مشهد

5- کوشش پروانه

چرایی انتخاب تاریخ بیهقی به عنوان کتاب سال 89

چرایی انتخاب «تاریخ بیهقی» به عنوان کتاب سال 89 در نشستی با حضور دکتر یاحقی، مهدی سیدی و دکتر راشد محصل

 دکتر یاحقی در دیباچه «تاریخ بیهقی» تصحیح دکتر فیاض در مطلبی با عنوان «دمی با ابوالفضل بیهقی» این چنین از او یاد می کند: «خواجه ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی دبیر، مولف تاریخ بیهقی به سال ۳۸۵ هجری قمری در روستای «حارث آباد» بیهق ولادت یافت. حارث آباد در دو فرسنگی جنوب شهر سبزوار قرار دارد، تکیه داده به کوه و افتاده در بیابانی کویر مانند با حدود یکصد و پنجاه خانوار جمعیت؛ بی هیچ باغ و درخت و سرسبزی و کشت و برزی، مگر سبزی جنگل مصنوعی «گز»ی که برای مقابله با توفان شن در حد فاصل حارث آباد تا رودخانه «کال شور» ایجاد شده است... وی ابتدا در سبزوار و بعد از آن مدتی را در نیشابور به تحصیل گذرانده تا این که در ادب سرآمد شده و در ۲۷ سالگی به خدمت دیوان رسالت سلطان محمود غزنوی، به ریاست بونصر مشکان در آمده است... یکی از سوال های مهم درباره تاریخ بیهقی که تنها بخش میانی آن به دست ما رسیده، این است که محدوده تاریخی این اثر گرانقدر چه سال هایی از حکومت غزنویان را دربر می گرفته است؟ آن چه تاکنون با نام «تاریخ بیهقی» بر جای مانده با برگ هایی از مجلد پنجم آغاز و به مجلد دهم ختم می شودو محدوده وقایع آن عبارت است از شرح حوادث بعد از مرگ سلطان محمود (۴۲۱)، فرار سلطان مسعود به هند (۴۳۲) به اضافه «باب خوارزم» از زمان سلطنت محمود. از سخن مولف نیک پیداست که از او پیش و پس از قسمت موجود، بخش های دیگری هم داشته است. در نگاه نخست آغاز و انجام کار به درستی معلوم نمی شود اما با اندکی دقت می توان یقین کرد که سال ۴۰۹ هجری قمری ابتدای تاریخ بیهقی و پایانش اندکی پیش از درگذشت مولف یعنی زمان سلطنت ابراهیم بن مسعود (۴۵۱ تا ۴۹۲) بوده است...

«سخنی نگویم تا خوانندگان این تصنیف گویند شرم باد این پیر را» و این جان کلام مردی است که امروز اثر سترگ و گرانسنگ او گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ و ادب فارسی به شمار می آید. او که صداقت و راستی را اساس کار خود قرار داده تا قلمش به خطا نرود. مردی که از سرزمین ادب خیز و ادب پرور خراسان برخاست تا در شمار بزرگانی چون فردوسی، مولانا، رودکی، خیام، عطار، خواجه نصیر و صدها بزرگ دیگر نامی به بلندای تاریخ داشته باشد و در هماره روزگاران او و شاهکار بی بدیلش زبانزد صاحبان خرد و قلم باشد.

«تاریخ بیهقی» اثری ماندگار و جاودان سالیانی است که ذهن و جان بسیاری را به خود مشغول داشته است. چه آن هایی که به سحر کلام او مجذوب می شوند تا از نثر دلنشین اش حظی برگیرند و چه استادانی که سال ها عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش و تصحیح این اثر ارزشمند کرده اند. تاریخ بیهقی از جمله تک آفرینش های ادبی و تاریخی است که با تمام اهمیت ادبی، تاریخی و زبانی که دارد، هنوز هم نیازمند توجه و پژوهش است.

این کتاب از جهات مختلف جای بررسی های بسیار دارد که یکی از آن ها ابعاد داستانی است. تاریخ بیهقی بنا بر تعاریف امروزی داستان نویسی که روایت گری، شخصیت پردازی، فضاسازی، لحن، مکالمه (دیالوگ) و زاویه دید را مبانی قصه نویسی می داند، منطبق است. به طوری که عناصر داستانی به خوبی در بافت داستان ها شکل گرفته و جانمایی شده است.

«تاریخ بیهقی» جدای از تمام زمینه های پژوهشی که دارد، همواره نیازمند تصحیحی جامع و کامل بوده و هست. در طول دهه های گذشته مصححان فاضلی دست به تصحیح این اثر زده اند اما آخرین و جامع ترین آن متعلق است به دکتر محمدجعفر یاحقی و استاد مهدی سیدی که با تلاشی محققانه، تصحیحی قابل اعتنا را به چاپ رسانده اند. در ارزش و اهمیت این چاپ همین بس که در سال ۸۹ به عنوان کتاب فصل، کتاب برتر جشنواره فارابی، اثر برگزیده انجمن استادان سبزوار و سرانجام کتاب سال در بخش ادبیات، شناخته شد. افتخاری که نه تنها نصیب آقایان دکتر یاحقی و سیدی شد که موجب سربلندی خراسان و دانشگاه فردوسی مشهد هم شد و نشان از ظرفیت علمی این بوم و بر دارد. شایسته دیدیم به پاس قدردانی از این افتخار علمی در نشستی با دکتر یاحقی، استاد سیدی و نیز دکتر راشد محصل که به قول خودشان دورادور دستی در این کار داشتند، ساعتی به گفت وگو بنشینیم و ابعاد مختلف این تصحیح را بازکاویم و از ویژگی های این چاپ بیشتر آگاه شویم.

نشست ما با آقایان در منزل دکتر یاحقی انجام شد. قراری که تقریبا سروقت تعیین شده آغاز شد و نزدیک به ۲ ساعت طول کشید. در لابه لای گفت وگویمان، البته حرف ها و گلایه هایی مطرح شد. تاسف برانگیزترین آن این بود که چرا در مشهد هنوز خیابانی شایستگی نام بیهقی را نیافته است و این کوتاهی را شهرداری چگونه و کی می خواهد جبران کند.

بی گمان چنین چاپ و تصحیح عالمانه با پیشینه ای همراه بوده است که شنیدن و دانستن آن خالی از لطف نیست از این رو ترجیح دادم در دیباچه گفت وگویمان از دغدغه هایی بپرسم که دکتر یاحقی را به جایی رساند که تصحیح «تاریخ بیهقی» او شایستگی دریافت جایزه نخست کتاب سال را یافت.

داستان «سیل غزنین» برایم خیلی جذاب بود

یاحقی: ارتباط من با تاریخ بیهقی برمی گردد به دوران دبیرستان. یعنی از همان دوران یک علاقه ای نسبت به بیهقی در من بود. یادم می آید چاپ دکتر فیاض و غنی را با زحمت می خواندم به ویژه داستان سیل غزنین که برایم خیلی جذاب بود. بعدها که به دانشگاه رفتم با زنده یاد دکتر احمدعلی رجایی آشنا شدم که او هم علاقه خاصی به تاریخ بیهقی داشت و همیشه در بحث ها و گفت وگوها از بیهقی مثال می آورد. در سال دوم دانشکده با ایشان داستان حسنک را خواندم که به صورت جزوه کوچکی با نظارت دکتر صفا و دکتر خانلری چاپ شده بود. آن سال ها قطعاتی از متون ادب فارسی با عنوان «شاهکارهای ادب فارسی» چاپ شده بود که به کار دانشجویان و دیگر علاقه مندان می آمد. هنوز لحن حماسی و خراسانی شادروان دکتر رجایی را فراموش نمی کنم که به خوبی بیهقی می خواند و توضیح می داد. در همان سال ها -در شهریور ۴۹- یکی از بهترین و مهم ترین کنگره ها مربوط به شخصیت های ادبی برگزار شد که آن هم کنگره بزرگداشت ابوالفضل بیهقی بود. ظاهرا پژوهش های مهم درباره بیهقی از همین کنگره آغاز شد و به تعبیری نتیجه همین کنگره بود یاحقی: بله، این کنگره خیلی تاثیرگذار بود البته کسانی مثل مرحوم دکتر فیاض با مرحوم دکتر قاسم غنی از دهه ۱۰ تا ۲۰ مشغول تصحیح تاریخ بیهقی بودند اما پس از چاپ «فیاض- غنی» در سال ۱۳۲۴، ضرورت چاپ تصحیح بهتری از تاریخ بیهقی مطرح بود.بنابراین سهم مرحوم دکتر فیاض در تصحیح تاریخ بیهقی سهمی غیرقابل انکار است و هم چنان باید به کار این مرد بزرگ ادای دین کرد. یاحقی: دقیقا، زنده یاد فیاض با تصحیح دقیق تری و آماده کردن یادداشت هایش سعی کرد آن را به کنگره بیهقی برساند که این اتفاق نیفتاد. به هر حال دانشگاه مشهد که از حضور بزرگانی چون دکتر فیاض و دکتر یوسفی بهره مند بود، کنگره بزرگداشت بیهقی را تدارک دید که هنوز هم به عظمت آن کنگره، همایش دیگری در مشهد به یاد ندارم. در این کنگره از پاکستان، افغانستان، هندوستان، کانادا، ژاپن، انگلستان، آلمان و آمریکا مهمانانی حضور یافتند و افراد صاحب نامی چون مجتبی مینوی، زریاب خویی، زرین کوب، باستانی پاریزی، محیط طباطبایی، دانش پژوه و خطیب رهبر نیز از ایران به آن کنگره آمده بودند. در آن سال من دانشجوی چهارم ادبیات بودم و علاقه و انگیزه من به بیهقی و تاریخ بیهقی از آن زمان بیشتر شد. نکته تاسف برانگیز پس از این کنگره درگذشت دکتر فیاض بود که در شهریور ۵۰ ایشان فوت کرد آن هم در حالی که نه یادنامه بیهقی منتشر شده بود و نه تاریخ بیهقی چاپ جدید ایشان. اگرچه چند ماه پس از فوت دکتر فیاض، هم یادنامه و هم تاریخ بیهقی منتشر شد اما یادداشت های استاد فیاض ناتمام ماند. تعلیقات باقی مانده از ایشان هم فقط حدود ۲۲ صفحه است و تاسف بیشتر این است که موفق نشد حتی مقدمه ای بر آن بنویسد. به همین دلیل مقاله ای که استاد فیاض در کنگره خواند به جای مقدمه چاپ شد. این کتاب فقط دو فهرست داشت، فهرست اعلام تاریخی و جغرافیایی که آن ها را هم تعدادی از دانشجویان با نظارت دکتر متینی استخراج کردند. چند سال بعد که تصمیم گرفته شد کتاب تجدید چاپ شود، آن زمان من در کارشناسی ارشد تحصیل می کردم در سال ۵۵ به دکتر متینی پیشنهاد کردم که برای «تاریخ بیهقی دکتر فیاض» یک فهرست لغات هم اضافه شود ایشان هم از من خواست این کار را انجام دهم. چندین ماه طول کشید تا این که موفق شدم فهرست لغاتی در حدود ۵۰- ۴۰ صفحه تهیه کنم که در چاپ دوم یعنی ۱۳۵۶ با نام من در آخر تاریخ بیهقی اضافه شد. این نسخه یکی، دوبار دیگر هم تجدیدچاپ شد. از دهه ۷۰ با آقای سیدی آشنا شدم. پس از آشنایی با ایشان ما انتشار کتاب «پاژ» را آغاز کردیم. جالب این که اولین مقاله ایشان با عنوان «مویی به ریسمان» درباره تاریخ غزنوی با استناد به تاریخ بیهقی در همین کتاب پاژ منتشر شد. از این زمان به بعد احساس کردیم بیش از این نیاز است به تاریخ بیهقی بپردازیم و اولین بار «دیبای خسروانی» را در سال ۷۲ منتشر کردیم که اکنون چاپ نهم آن به بازار آمده است. دهه ۷۰ دهه پرکاری برای ما بود که هم به تاریخ بیهقی پرداختیم و هم شاهنامه.

اگر چاپ دکتر فیاض کامل می شد...

تاریخ بیهقی تاکنون چند چاپ داشته است؟

یاحقی: تاریخ بیهقی تاکنون ۵ بار چاپ شده است. اولین بار در کلکته چاپ شد که یک دانشمند انگلیسی با توجه به نسخه هایی که در دست داشته چاپ کرده و نایاب است و در ایران فقط یک نسخه در کتابخانه وزیری یزد وجود دارد. این کتاب چند دهه بعد در ۱۳۰۷ قمری رونویسی و به عنوان چاپ ادیب در ایران منتشر شد. این چاپ براساس نسخه های نامشخصی نوشته شده است و بیشتر تصحیح ذوقی بوده است. مدتها چاپ بیهقی در ایران همین نسخه بود تا این که در ۱۳۱۹ یعنی حتی قبل از دکتر فیاض جلد اول چاپ سعید نفیسی به بازار آمد. این چاپ بر مبنای چاپ ادیب و چاپ هند بود. یکی، دونسخه خطی هم خودش نوشته که چندان قابل اعتنا نیست. در ۱۳۲۴ چاپ فیاض درآمد که چهارمین چاپ تاریخ بیهقی بود. بنابراین فیاض در فاصله ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۰ که چاپ دوم فیاض درآمد، تمام تلاش خود را مصروف بیهقی کرد. مرحوم فیاض از چند نسخه استفاده کرد که خیلی ارجاع نمی دهد. البته اگر چاپ فیاض کامل می شد و همراه با مقدمه و تعلیقات کامل می بود، قطعا کار خوبی می شد.

در دهه ۷۰ که من معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی بودم یادنامه بیهقی و همین چاپ مرحوم فیاض را در دانشگاه فردوسی تجدید چاپ کردم و مقدمه ای بر آن ها نوشتم. این هم مرحله ای از ادامه کار بود. در سال ۸۲ با حروف چینی دوباره با کمک آقای سیدی و دیگر دوستان تغییراتی در آن دادیم که در سال ۸۳ منتشر شد. اما باز هم احساس کردیم هنوز می توان چاپ های بهتر و کامل تری از بیهقی ارائه داد. جلسه بیهقی خوانی هم که در قطب علمی تشکیل می شود شاید ادامه این دغدغه بود

سیدی: دقیقا، این جلسه های بیهقی خوانی که احتمالا بی سابقه است در کنار شاهنامه خوانی و مثنوی خوانی در قطب علمی فردوسی شناسی دانشکده ادبیات تشکیل شد و از قضا چون برای ادامه کارهای پژوهشی تاریخ بیهقی نیاز به کمک دانشجویان داشتیم، از دل همین جلسه بیهقی خوانی دانشجویانی مستعد و علاقه مند پیدا شدند که دستمان را گرفتند. از اردیبهشت ۸۳ این جلسه ها شکل گرفت و هنوز هم ادامه دارد. در واقع از اردیبهشت ۸۳ و روزهای دوشنبه که جلسه بیهقی خوانی بود، کار جدی ما شروع شد و به این کتابی رسید که کتاب سال ۸۹ شناخته شد. از همان روزهای اول به فکر تصحیح با این کیفیت افتاده بودید؟

یاحقی: نه اول بنا داشتیم شرح ناتمام دکتر فیاض را کامل کنیم. البته قبل از این هم به فکر بودیم. یعنی می خواستیم شبیه «دیبای خسروانی» شرح مفصل تری بر تاریخ بیهقی چاپ فیاض بدهیم. البته در این فاصله تصحیح جدید از چاپ دکتر فیاض را در اسفند ۸۳ رونمایی کردیم که شما هم حضور داشتید.

از دانشجویان فارسی زبان و غیرایرانی هم کمک گرفته اید؟

سیدی: اتفاقا در همین جلسه بیهقی خوانی افرادی از کشورهای افغانستان، تاجیکستان و پاکستان حاضر می شدند که خیلی وقت ها در پیدا کردن معنای واژه ها و اعلام به ما کمک می  کردند.

پس چه شد که به فکر تصحیح کامل افتادید.

سیدی: از بهار ۸۴ به فکر تصحیح افتادیم و از خرداد این سال به طور جدی کار شروع شد و تا زمستان ۸۸ ادامه یافت که در این بین ما نسخه های متعددی را از گوشه و کنار به دست آوردیم که بیش از ۲۰ نسخه چاپی و خطی بود. یعنی ۱۶ نسخه خطی به دست آوردیم که چاپ دکتر فیاض نداشت، چاپی هم ۷ نسخه داشتیم.

شاید پرسشی که بتوان از دکتر راشد پرسید این باشد که به نظر شما که کمی دورتر با این مجموعه همکاری داشته اید و هم از بیرون می توانید نگاهی به این کتاب داشته باشید، چه چیزهایی «تاریخ بیهقی» را کتاب سال کرد؟

راشد محصل: من اولا تاکید کنم که همان طور که گفتید دورادور در خدمت دوستان بوده ام و متاسفم که به طور مستقیم در تصحیح دستی نداشته ام به همین دلیل وظیفه دارم که در ابتدای سخن تبریکی به آقایان یاحقی و سیدی بگویم که این تحقیق ارزشمند به عنوان کتاب سال شناخته شد. ضمن این که امتیازاتی در این اثر می بینم که نمی توان نادیده گرفت و حق این است که هنوز بزرگداشت های دیگری برای این اثر ارزشمند در نظر گرفته شود تا به شایستگی از این اثر و تلاشی که شده تقدیر شود. این اثر یک تابوی بزرگی را شکست، چون آخرین چاپ بیهقی متعلق به دکتر فیاض بود که همه فکر می کردند این کار آخرین تصحیح شایسته بیهقی است ولی تلاش دوستان ثابت کرد که تصحیح دکتر فیاض با تمام اهمیت و ارزشی که دارد، نقایصی داشت.

چون به دلایلی مثل فضلی که استاد داشت براساس نسخه های موجود، گاهی اجتهاد می کرد. با چاپ و تصحیح این کتاب ثابت شد که نه تنها تاریخ بیهقی بلکه هر اثر دیگری می تواند بارها تصحیح شود. چاپ اخیر امتیازات دیگری هم دارد. یکی از این امتیازها این بود که نسخه های مختلفی در دست آقایان بوده است.دوم این که بسیاری از این نسخه ها راهگشای مشکلاتی است که در تاریخ بیهقی به آن برمی خوریم.البته قطعا آقای دکتر یاحقی و همکاران شان می دانند که چه بسا هنوز نیاز به تجدیدنظر در چاپ های بعدی باشد و این در کار تصحیح یک قانون است.

تاریخ بیهقی یک ابتکار است

آقای دکتر راشد! به نظر شما چرا در قیاس با مثلا سعدی پژوهی یا فردوسی و حافظ پژوهی، بیهقی پژوهی ضعیف است و کارنامه بیهقی پژوهی راضی کننده نیست؟

راشد: ببینید، من فکر می کنم بیهقی پژوهی حتی واجب تر از سعدی پژوهی است.

چون آثار سعدی هم عامه پسند است هم خاصه پسند.ضمن این که آثار امثال سعدی ادبی است اما تاریخ بیهقی هم ادبی است هم تاریخی. در بخش ادبی، تاریخ بیهقی یک ابتکار است. ما پیش و پس از سعدی نمونه های زیادی داریم اما چه اثری داریم که با نثر بیهقی قابل مقایسه باشد بنابراین بیهقی پژوهی هم ضرورت دارد و هم باید جمعی باشد، یکی از امتیازات این اثر اخیر همین جمعی بودن است و قطعا در چاپ های بعدی بازهم از این تفکر جمعی بهره می برند.

دوست دارم بدانم آیا آقایان دکتر یاحقی و سیدی خودشان هم به ضرورت نگاه مجدد به این چاپ پی برده و نیازی احساس کرده اند؟

یاحقی: طبیعی است که هر کاری نیاز به تکامل دارد. همان طور که تاکنون روند تکاملی را طی کرده بازهم احساس می کنم به عنوان یک مصحح دیگر و ناقد، تغییراتی را ضروری می بینیم که نمونه هایی از آن را در همین نسخه ای که در دست داریم می توانید ببینید.(که نمونه هایی از تغییرات را به عنوان شاهد مثال نشانمان می دهند). چاپی که الان داریم، چاپ سوم این کار است و قطعا در چاپ چهارم تغییراتی را خواهیم داشت. ضمنا بنا داریم در یک حرکت دیگر تاریخ بیهقی را در یک جلد منتشر کنیم منهای نسخه بدل ها و فقط با توضیحات فشرده ای که به کار دانشجویان و پژوهشگران عادی بیاید. یک مطلب را با قطعیت عرض کنیم که در این چاپ متن تاریخ بیهقی بدون غلط است و نقطه گذاری ها با دقت دیده شده است.

فرزندان بیهقی

چند بار در گوشه و کنار و نشست ها شنیده ایم که تاریخ بیهقی چند فرزند هم داشته است. بد نیست یادی هم از این فرزندان بشود. به خصوص «روضه های رضوانی» که نثر بیهقی را به شعر نو تبدیل کرده و چاپ کرده اید؟

یاحقی: من دوست دارم به ترتیب به این فرزندان اشاره کنم. بعد از چاپ اصلی ما خلاصه تاریخ بیهقی را داشتیم با عنوان «دیبای زربفت» که جزو گزیده ادبیات فارسی و برای تدریس در دوره کارشناسی بود. این اولین فرزند تاریخ بیهقی بود.دومین آن همین «روضه های رضوانی» است که نثر بیهقی را به شعر نو در آورده ایم. چاپ این کتاب تاریخچه ای دارد که بد نیست بیان کنم. همیشه می شنیدیم که شاعرانی مثل شاملو از تاریخ بیهقی الهام گرفته اند و یا افرادی مثل دولت آبادی بسیار تحت تاثیر بیهقی بوده اند. در دهه ۶۰ به رضا افضلی که خودش هم شاعر است پیشنهاد کردم که بخش های آهنگین تاریخ بیهقی را درآورد. ولی من همواره در ذهنم بود که این کار را به طور جدی دنبال کنم در سال ۸۳ یا ۸۴ در شب های ادبیاتی که در شیراز برگزار می شد من درباره تاریخ بیهقی صحبت کردم و همان جا نوید دادم که روزی اشعار نویی با استناد به متن بیهقی منتشر خواهم کرد.این «روضه های رضوانی» در واقع مجموعه ای از کلمات و جملات آهنگین بیهقی است که به شعر نو و شعر سپید نزدیک است و ما بدون این که چیزی اضافه کنیم فقط تقطیع شده این عبارت را آورده ایم.به تعبیر دیگر «روضه های رضوانی» بخش های ذوقی تاریخ بیهقی است که روح شعری دارد.

استاد راشد! به یاد دارم شما در سال گذشته که به مناسبت روز بیهقی در همایش میان فصلی فرهنگسرای فردوسی صحبت می کردید به بیهقی و فردوسی و تاثیری که بیهقی از فردوسی داشته اشاره کردید، اگر ممکن است توضیح بیشتری داشته باشید.

راشد: من فکر می کنم فردوسی هم در زمان خودش و هم بعد از فوتش آدم شناخته شده ای بوده است بنابراین بیهقی حتما به شاهنامه نظر داشته است.ولی چون در دستگاه غزنوی کسی جرات نداشته است نام فردوسی را بیاورد، کسانی مثل بیهقی این علاقه را پنهان می کردند. ضمن این که خردورزی مهم ترین شاخصه شباهت این دو بزرگوار است.

سیدی: من توضیحی بدهم که بحث دقیق تر بررسی شده باشد. ما قطعا حرفمان این نیست که تاریخ بیهقی با شاهنامه همبری می کند چون بیهقی یک دوره کوتاهی از تاریخ غزنوی را بیان می کند ولی شاهنامه گستره تاریخ ایران را. آن چه شباهت این دو را بیان می کند خدمتی است که این دو به زبان فارسی کرده اند و دایره واژگانی آن هاست. در واقع فضل و تقدم فردوسی و بیهقی در دایره واژگانی که به ادبیات تقدیم کرده اند می باشد.

یاحقی: من هم تاکید و تایید می کنم که زبان بیهقی از زبان های استوار ادبیات و زبان فارسی است. اگر به کتاب های قبل از بیهقی مثل تاریخ بلعمی ، ترجمه تفسیر طبری، متون علمی مثل حدودالعالم، الابنیه و امثال آن نگاه کنیم می بینیم دایره واژگان آن ها بسیار محدود است.مخصوصا ترکیبات بیهقی قابل توجه است که ویژه خود اوست. گاهی ترکیبات و واژه هایی از زبان مردم گرفته و به آن ها حیات بخشیده است همانند کاری که فردوسی در شاهنامه انجام داده است.ما نسخه ای که مرحوم دهخدا از تاریخ بیهقی داشته به دست آوردیم و متوجه شدیم هرکجا که دهخدا خواسته است شاهد شعری بیاورد از اول سراغ شاهنامه رفته و هرجا خواسته شاهد نثری بیاورد اول سراغ تاریخ بیهقی رفته است. اما نکته مهم این است که برخی لغات که به عنوان شاهد مثال در لغت نامه دهخدا و حتی معین و سخن آمده است، باید اصلاح شود چون براساس چاپ ادیب بوده است. البته در اواخر لغت نامه دهخدا گاهی از چاپ دوم دکتر فیاض استفاده کرده است. مواردی هم هست که به دلیل بدخوانی وارد لغت نامه شده است که در چاپ ما تصحیح شده و صورت درست آن آمده است. البته هیچ مشکلی متوجه مرحوم دهخدا نیست چون او عین متن ادیب را می خوانده است.ما در چاپ خودمان مواردی را استخراج کرده ایم تحت عنوان «نویافته ها»

اشاره ای به مجموعه مقالاتی که تاکنون درباره تاریخ بیهقی چاپ شده است نکردید.

یاحقی: بله، خوب بود یادآوری کردید. شاید بتوان گفت یکی از فرزندان تاریخ بیهقی همین مجموعه مقاله هایی است که منتشر خواهیم کرد. یکی از آن ها حتما مقاله ای خواهد بود که به همین نویافته ها و واژه ها و ترکیبات جدیدی اشاره می کند که مادر چاپ خودمان به آن رسیده ایم.

تاریخ بیهقی را جز یک خراسانی نمی تواند تصحیح کند

ظاهرا هم سفرهایی به چند کشور اطراف یعنی حوزه خراسان بزرگ و تاریخی داشته اید و هم با پژوهشگرانی از دیگر فارسی زبانان در تماس بوده اید ، این مراودات چقدر در این تصحیح دخالت داشت؟

سیدی: ابتدا عرض کنم که جالب است بدانید تاریخ بیهقی را باید به گویش تاجیکی بخوانید تا خوب بفهمید. اما در پاسخ به شما باید بگویم ما بیش از همه از جغرافیای تاریخی منطقه بهره بردیم. من با قاطعیت عرض می کنم که تاریخ بیهقی را جز یک خراسانی نمی تواند تصحیح کند، آن هم کسی که به جغرافیای خراسان بزرگ آشنا باشد یعنی پهنه وسیعی شامل تمام افغانستان، تمام پاکستان،نیمی از ازبکستان، تمام تاجیکستان و نیمی از ایران جزو قلمرو بیهقی بوده اند. ۴۰۰ اسم جغرافیایی در بیهقی آمده است ، ما تمام این ها را شناسایی کرده ایم در سال ۷۴ که به ماوراءالنهر رفتیم نقطه به نقطه مناطقی که بیهقی اشاره می کند را گشتیم و پیدا کردیم.

آقای دکتر یاحقی!به طور مشخص به ویژگی های چاپ اخیر بکنید که موفق شد کتاب سال ۸۹ در حوزه ادبیات شود

یاحقی:چاپی که کتاب سال شد در ۲ جلد منتشر شد. جلد اول آن شامل متن تاریخ بیهقی همراه با حواشی و نسخه بدل ها و توضیحاتی راجع به تصحیح است.این کتاب یک مقدمه ۱۵۶ صفحه ای دارد که به قول یکی از دوستان مطلب ناگفته ای از بیهقی نیست که در آن نیامده باشد. در این مقدمه به خیلی مسائل اشاره شده است همچون: شرح حال، نسخه های تاریخ بیهقی، اظهارنظر دیگران، ترجمه ها، حتی نسخه هایی که ما ندیدیم ولی سراغش را گرفته ایم.ما ۴۸ نسخه از تاریخ بیهقی را شناسایی کرده ایم که برخی از آن ها را ندیدیم ولی در مقدمه به آن اشاره شده است. بنابراین در این مقدمه تقریبا همه چیز درباره بیهقی و تاریخ او نوشته شده است. البته هنوز هم معتقدیم آن چه نوشته ایم فقط به اختصار است و بازهم نکات زیاد دیگری هست که می توان به آن ها پرداخت. در پایان این کتاب  ۴ نقشه داریم که اعلام جغرافیایی از آن جمله است و خیلی از آن ها یا امروز تغییر کرده یا در چاپ های قبلی جور دیگری نوشته شده است.ما این نقشه ها را فقط مخصوص تاریخ بیهقی رسم کرده ایم.در این نقشه ها هم اسامی و اعلام مشخص است، هم فاصله مکان ها درج شده و موقعیت آن ها دقیقا آمده است. شما وقتی تاریخ بیهقی را می خوانید برای پیدا کردن نام اعلام تاریخی و جغرافیایی آن می توانید به این نقشه ها مراجعه و دقیقا موقعیت آن ها را پیدا کنید.نقشه طبیعی این مناطق را هم رسم کرده ایم و در اختیار خوانندگان قرار دارد. بنابراین این ۴ نقشه امتیاز بزرگی برای کتاب است. در چاپ جدید قرار است تصویری هم اضافه شود یکی از دانشجویان براساس پژوهشی که انجام داده، توانسته است تصویری از بیهقی را ترسیم کند که به چاپ بعد می افزاییم. از این ها که بگذریم به اصل متن بیهقی می رسیم.

در جلد اول ۲ فهرست اعلام تاریخی و جغرافیایی گذاشته ایم که بسیار به کار محققان می آید.

علاوه بر این یک فهرست دیگری هم داریم که کار خواننده را ساده می کند تا وقتی می خواهد هرکدام از داستان ها و داستانک های تاریخ بیهقی را پیدا کنید به راحتی قابل دسترس باشد. چون خیلی از داستان های کوچک و نکات تاریخی در بیهقی وجود دارد که در دل متن است و پیدا کردن آن به سادگی ممکن نیست این فهرست این مشکل را حل کرده است. بنابراین جلد اول با این کیفیت ارائه شده است.اما جلد دوم کلا کار خود ماست که بیش از ۱۰۰۰ صفحه دارد. در این جلد ۳ نوع تعلیقات داریم، یکی تعلیقات عام که دشواری های متن، شعرهای عربی، آیات، احادیث و عبارت های پیچیده را با شواهد زیاد بازکرده ایم که در بیش از ۴۰۰ صفحه آمده است.تعلیقات بعد، تاریخی است که شامل تمام اشخاص، دودمان ها و اقوام به ترتیب الفبا می شود حدود ۷۰۰ نفر در این اعلام آمده که از برخی از آن ها فقط در تاریخ بیهقی نام برده شده است. بعد تعلیقات جغرافیایی است که بسیار اهمیت دارد چون در چاپ های قبلی خیلی به آن توجه نشده و حتی دکتر فیاض هم از کنار آن گذشته است و خودش گفته بود که کاری دشوار و سخت به نظر می رسد.تعلیقات جغرافیایی هم به ترتیب الفبایی و بیش از ۴۰۰ نمونه را شامل می شود. این ها همه براساس منابع دست اول ذکر شده و کاملا مستند و تاریخی است.

فهرست های دیگری هم دارد، بد نیست به آن ها اشاره کنید

یاحقی:بله، علاوه بر این ۳ فهرست، ۱۴ فهرست دیگر هم داریم که یکی از آن ها راهنمای تعلیقات است. فهرست لغات و ترکیبات هم از بخش های مهم کتاب است که فعلا بیش از ۱۳۰ صفحه است ولی در چاپ بعدی به ۱۵۰ صفحه خواهد رسید. شما در چاپ های قبلی این فهرست ها را پیدا نمی کنید مگر در چاپ قبلی تاریخ بیهقی خود من که البته آن هم کامل نیست.

در این فهرست های چهارده گانه ، لباس ها و پوشیدنی ها ، خوراکی ها، مدنی ها و حتی فهرست ناسزاها و طعنه ها ، اشعار و امثال و حکم کتابنامه آمده است.

تاریخ بیهقی برای شعر فارسی یک گنجینه است

نکته دیگری که نباید فراموش کرد در خصوص اشعار عربی تاریخ بیهقی است. من معتقدم تاریخ بیهقی برای شعر فارسی یک گنجینه است. چون بسیاری از شاعرانی که قبل از بیهقی بوده اند، اشعارشان منحصرا در بیهقی آمده است یعنی این که مثلا ۳۲ شعر از رودکی در تاریخ بیهقی داریم که در هیچ منبع دیگری پیدا نمی شود و از این کتاب به کتاب های دیگر راه پیدا کرده است.بنابراین ضبط تاریخ بیهقی مبنای چاپ های دیوان رودکی است. ما این ها را در چاپ جدید تصحیح کرده ایم و به صورت یک مقاله با عنوان «صورت نوین ابیات رودکی در تاریخ بیهقی» آورده ایم. ده ها شاعر دیگر هم هستند که منحصرا شعرشان در تاریخ بیهقی آمده است که «اسکافی» یکی از آن هاست که در چاپ های قبلی اشعارش با کلی غلط همراه بوده است ما در این کتاب 4 قصیده «اسکافی» را که در بیهقی آمده سعی کردیم با صورت صحیح ارائه کنیم.از معضلات همیشگی تاریخ بیهقی اشعار عربی آن بوده است. حتی ادیب که خود عربی دان بوده است در ارائه صورت صحیح این اشعار درمانده است.

نسخه اول تاریخ بیهقی در هند پیدا شده است

چرا این اشعار غلط ضبط شده است؟

یاحقی: ببینید ما تردید نداریم که تاریخ بیهقی در هندوستان پیدا شده است یعنی نسخه ای از ایران به هند رفته و آن جا تکثیر شده و بعد به ایران آمده است. کاتبان هندی نه تنها به فارسی تسلط نداشتند، عربی که اصلا بلد نبوده اند بنابراین غلط می نوشتند و این دشواری های زیادی در اشعار عربی بیهقی ایجاد کرده بود.مرحوم ادیب چند بار به دشواری این اشعار اعتراف می کند.ما این ابیات را با توجه به نرم افزارها و سی دی هایی که هست و دیوان های شعر عربی که در اختیار داریم، جست و جو کردیم و به نتایجی رسیدیم.مرحوم نوید و دکتر فیاض هم این مشکل را داشتند به خصوص در اشعار منتسب به بحتری و ابن رومی ولی ما در دیوان ابن رومی و بحتری گشتیم و با توجه به واژه ها، ابیاتی را که قافیه آن ها تغییر کرده بود پیدا کردیم. برخی را هم از دیوان های تصحیح شده به دست آوردیم.کتابنامه هم قابل توجه است چون بیش از ۳۰۰ ماخذ و منبع قدیم و جدید را دیده و در تعلیقات از آن ها استفاده کرده ایم. پروفسور یونس جعفری که دانشمندی هندی است و در هند زندگی می کند در مواردی به ما کمک های خوبی کرد. یک متن هندی در یکی از نسخه های خطی ما بود که دو خطبه به هندی داشت که توسط یکی از دوستان هندی ترجمه شد. در سفری که به دوشنبه رفتم در کتابخانه میراث خطی این شهر از منابع آن جا استفاده کردیم. اطلاعاتی از انگلیس و فرانسه هم به دست آوردیم. نامه ای نوشتیم به پروفسور آشتیانی که در دانشگاه کلمبیا تدریس می کند و از این طریق با پروفسور کلیفوردادموند با سورث که تاریخ بیهقی را به انگلیسی ترجمه کرده مرتبط شدیم و از آن ها خواستیم که اگر مقالات تازه ای درباره بیهقی دارند بفرستند که فهرست بلندبالایی فرستادند و در پایان مقدمه آمده است و نشان می دهد در غرب هم کارهای خوبی درباره تاریخ بیهقی انجام شده است.پروفسور با سورث بزرگ ترین بیهقی شناس در غرب است.منظورم از این حرف ها این بود که از تمام ظرفیت های موجود در ایران و خارج از ایران برای این تصحیح استفاده کردیم.تقریبا تمام مکان هایی که بیهقی می گوید ما در خراسان بزرگ و قلمرو بیهقی رفته ایم و دیده ایم.سپاس نامه ما در کتاب نشان می دهد که از افراد زیادی در تصحیح این کتاب کمک گرفتم.

ما هم از شما که موجب افتخار خراسان ، مشهد و دانشگاه فردوسی شدید سپاسگزاریم.

داستانک

*... و حسنک را سوی دار بردند و به جایگاه رسانیدند، بر مرکبی که هرگز ننشسته بود بنشاندند و جلادش استوار ببست و رسن ها فرود آورد و آواز دادند که سنگ دهید، هیچ کس دست به سنگ نمی کرد و همه زار زار می گریستند خاصه نشابوریان. پس مشتی رند را سیم دادند که سنگ زنند، و مرد خود مرده بود که جلادش رسن به گلو افکنده بود و خبه کرده. این است حسنک و روزگارش.

 داستانک

* ... پس بباید دانست که چشم و گوش دیده بانان و جاسوسان دل اند که رسانند به دل آن که ببینند و بشنوند و وی را آن به کار آید که ایشان بدو رسانند و دل آن چه از ایشان یافت بر خرد که حاکم عدل است عرضه کند تا حق از باطل جدا شود و آ ن چه به کار  آید بردارد و آن چه نیاید دراندازد.

 داستانک

* بند جیحون از هر جانبی گشاده کردند و مردم آمدن گرفتند به طمع غارت خراسان و پیرزنی را دیدند یک دست و یک چشم و یک پای، تبری در دست! پرسیدند از وی که «چرا آمدی»؟ گفت: «شنودم که گنج های زمین خراسان بیرون می کنند، من نیز بیامدم تا لختی ببرم»! و امیر مسعود از این اخبار بخندیدی، اما کسانی که غورکار می دانستند برایشان این سخن صعب بود.

 داستانک

* بوسهل بر جاه و نعمت و مردمش در جنب امیر حسنک یک قطره آب بود از رودی- فضل جای دیگر نشیند- اما چون تعدی ها رفت از وی که پیش از این در تاریخ بیاورده ام- یکی آن بود که عبدوس را گفت: «امیرت را بگوی که من آ ن چه کنم به فرمان خداوند خود می کنم، اگر وقتی تخت ملک به تو رسد حسنک را بر دار باید کرد.

کامیون داران بیهق در روستای حارث آباد

کامیون داران روستای حارث آباد

آیا می دانید روستای حارث آباد رکورد دار داشتن بیشترین تعداد کامیون ،تریلی و دیگروسایل نقلیه در یک روستا در سطح کشور می باشد

بالغ بر چهارصد دستگاه انواع کامیون در این روستا وجود دارد

مردم در این روستا عاشق این شغل هستند به طوری که کامیون بسان یک شخصیت و جزو ه خانواده آنها محسوب می شوند در داخل روستا گاها مشاهده می شودن که کودکان 10 ساله بامهارت مثال زدنی در حال رانندگی با کامیون و تریلی می باشند و عشق به رانندگی در خون مردم این روستا نهفته است

بالغ بر 500 راننده پایه یک دراین روستا وجود دارند و خود تضمین کننده درامد و همچنین اشتغال بخش عظیمی از اهالی روستا می باشد

محمود دولت آبادی غریب در وطن و شهیر در دنیای ادبیات

دولت آبادی غریب در وطن

شهیر در جهان 

زنده باد بزرگ نویسنده نثر فارسی

محمود دولت آبادی نویسنده معروف معاصر در سال ۱۳۱۹ در دولت آباد بیهق متولد شد و در خانواده ای روستایی که از راه کار بر زمین سخت کویر ؛ روزگار می گذراندند بزرگ شد.  کودکی اش در روستا سپری شد و تاثیر این سالها باعث تا "رمان روستایی" به دست او به اوج شکوفایی برسد.

او برای تحصیل به دولت آباد رفت و هم زمان به کارهای گوناگونی از جمله کفاشی و سلمانی و کارگری در کارخانه پرداخت .  در ۲۰ سالگی به تهران مهاجرت کرد و برای جامه عمل پوشاندن به دغدغه های اصلی ذهنش به کار نوشتن و بازی در تئاتر مشغول شد و از راه کارگری در چاپخانه نیز امرار معاش می کرد .  ذوق او به نوشتن باعث شد تا نویسندگی را قبل از مهاجرت به تهران تجربه کند اما نخستین داستانش به نام « ته شب » در سال ۱۳۴۱ در مجله ای در تهران چاپ شد.  از آن پس؛ کار نوشتن را به صورت جدی و با پشتکار فراوان ادامه داد و از سال ۱۳۴۷ داستان هایش در نشریات ادبی و به صورت کتاب به چاپ رسید و برای وی شهرت زیادی را به بار آورد .

نثر دولت آبادی در اوج جذابیت و زیبایی است.

نثری زنده، جذاب، اثرگذار و با قدرت انتقالی شگفت که گویی خواننده تمام شخصیت ها و مناظر و پدیده های طبیعت را که او توصیف می کند، به چشم می بیند. مهارت دولت آبادی در توصیف اندام و چهره و حالات روحی قهرمانانش چنان است که تا مدت ها پس از مطالعه ی داستان، سیمای یک یک آنان در ذهن خواننده می ماند. این قهرمانان، کردان کوچیده به روستاهای خراسان و چادرنشینانی ایلیاتی اند که با گله داری و کشاورزی روزگار می گذرانند. در نثر دولت آبادی واژگان محلی (کردی و خراسانی) نیز در کنار واژه های امروزی آورده شده اند و این موضوع بدون اینکه نقصی در معنی متن ایجاد کند، به شیرینی و زیبایی زبان نثر او می افزاید. مهم ترین کتاب دولت آبادی رمان بلند ده جلدی "کلیدر" است که نزدیک به 3000صفحه می باشد. کلیدر، آینه ای است که حقیقت زندگی روستانشینان خراسان را نشان می دهد.

آثار دیگر دولت آبادی عبارتند از :

ته شب (داستان ) ؛ هجرت سلیمان و مرد (مجموعه داستان) ؛ لایه های بیابانی (مجموعه داستان) ؛ اوسنه بابا سبحان (داستان بلند) ؛ تنگنا (نمایشنامه ) ؛ باشبیرو ( نمایشنامه ) ؛ گاواره بان (داستان) ؛ ناگریزی و گزینش هنرمند ( مجموعه مقاله ) ؛ عقیل عقیل ( داستان ) ؛ موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی ( مجموعه مقاله ) ؛ دیدار بلوچ (سفرنامه) ؛ کلیدر ( رمان) ؛ جای خالی سلوچ ( رمان) ؛ ققنوس ( نمایشنامه ) ؛ آهوی بخت من گزل

معرفی جامع و کلی از شهرستان سبزوار

معرفی جامع و کلی از شهرستان سبزوار

شهرستان سبزواردر غربی ترین حد استان خراسان بزرگ و رضوی واقع گردیده است. در حقیقت وقتی از طریق استان سمنان و از  سمت تهران قصد ورود به شرق کشور و مشخصا استان خراسان را داریم ناگزیر بایستی از شهرستان سبزوار بگذریم.این شهرستان سبزواردر غربی ترین حد استان خراسان بزرگ و رضوی واقع گردیده است. در حقیقت وقتی از طریق استان سمنان و از  سمت تهران قصد ورود به شرق کشور و مشخصا استان خراسان را داریم ناگزیر بایستی از شهرستان سبزوار بگذریم.این شهرستان با قرار گرفتن در استراتوژیک ترین موقعیت در منطقه وکریدور شرق به غرب و شمال به جنوب ،و نیز واقع شدن در مسیر کهن جاده ابریشم غرب کشوررا به شرق و جنوب کشور را به شمال متصل مینماید. از اینرو سبزوار بلحاظ برخورداری از پتانسیلهای ویژه علمی ،فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی  که در ادامه به آن اشاره خواهد شد دارای جایگاه ممتازی میباشد. این شهرستان با دارا بودن بیش از 500 هزار نفر سکنه بعد از مرکز استان پر جمعیت ترین شهرآن می باشد .بلحاظ کشاورزی بعد از مرکز مشهد همراه با تربت حیدریه در رتبه دوم قرار دارد .نام بزرگانی از مفاخر این مرزوبوم که در این دیار چشم به جهان گشوده ،و زیسته اند همچون -اسرار سبزواری -محمد تقی و علی شریعتی مزینانی، ابولفضل بیهقی کاشفی،دکتر علوی مقدم،از چهره های ماندگار و ... بر تارک بلند این خطه می درخشـــــد.سبزوار در  قیام سربداران با شعــــار (سر به دار می دهیم اما تن به ذلت نمی دهیم )و ســایر مبارزات در تاریخ شرافتمندانه خــویش همواره زبانزد بوده است.در حال حاضر با تبدیل بخشهای جوین و جغتای به شهرستان، روداب -ششتمد -خوشاب-داورزن و مرکزی 5 بخش باقیمانده ااز این شهرستان می باشند.سبزوار با بر خورداری از دانشگاههای معتبری همچون دانشگاه تربیت معلم -پیام نور-دانشگاه آزاد اسلامی-دانشگاه علوم پزشکی و مرکز تربیت معلم علامه طباطبایی و اشتغال به تحصیل حدود ۲۶هزار دانشجو از جمله شهرهای دانشگاهی و یکی از قطبهای  علم و فرهنگ کشور می باشد.

بیهق نام دیرینه ناحیه ای از خراسان بوده است که اکنون آنرا سبزوار خوانند، سبزوار از دیر زمان مهد دانش و فرهنگ بوده و جایگاه خاصی را از این نظر در میان شهرهای دیگر به خود اختصاص داده است. سابقه فرهنگی این شهر آن چنان با ارزش است که هر انسانی با اندک مطالعه و توجه در مورد آن به اهمیت مطلب پی می برد و این سابقه فرهنگی به زمان فتوحات اسلام و اوایل دوران حکومت اسلامی می رسد. بخصوص دوره حکومت اموی صحابه پیامبر که دوستدار خاندان اهل بیت علیه السلام بوده و مخالف حکومت ستم پیشه اموی به شمار می آمدند برای دور ماندن از فشارها و تهدید های آنان به خراسان، به خصوص شهر بیهق روی آورده و این دیار به عنوان پناهگاه آنان محسوب می شد و یا اگر مورد خشم والیان قرار می گرفتند برای تنبیه به این شهر تبعید می شدند. از جمله ابور فاعه که یکی از صحابه بزرگ پیامبر اکرم(ص)به شمار می آمد سرنوشتی بدین صورت داشت.از طرفی مزاج مسلمانان عرب آب و هوای خشک را می پسندید و مسلمانان پس از پیروزی بر ساسانیان بیشتر مناطق گرم و خشک را برای سکونت انتخاب می کردد و شهر بیهق به دلیل اینکه در منطقه کویری و خشک جای گرفته بود مورد پسند مسلمانان واقع شده و در این شهر باقی ماندند و با مردم بومی همزیستی نموده و خاندانهای مختلفی را بوجود آوردند که در کتاب تاریخ بیهق به این افراد از جمله قنبر غلام مولای متقیان علی (ع)و دیگران اشاره شده است.و از این خاندانها افراد بزرگواری در صحنه علم و ادب و زهد و تقوا پا به عرصه وجود گذاشتند که در پیشرفت و توسعه فرهنگ و تحولات سیاسی اجتماعی بیهق نقش بسزایی را ایفا کردند که به عنوان نمونه در صحنه فرهنگی باید به بزرگوارانی از جمله ابوالحسن بیهقی مؤلف تاریخ بیهق و ابوالفضل بیهقی صاحب تاریخ مسعودی و دیگران اشاره کرد.و نیز در صحنه تحولات اجتماعی باید به حرکت عظیم سربداران اشاره نمود که نهضتی شیعی را در مقابل ایلخانان مغول بوجود آوردند و این جوشش اجتماعی حکومت سربداریه را در حدود نیم قرن در نواحی وسیعی از سرزمین ایران برقرار نمود.باید گفت حیات هر قومی بسته به فرهنگ و دانش آن مرز و بوم دارد و اینکه آنان تا چه حد از علم و تمدن بهره داشته اند، نقش مؤثری در افتخارات آن قوم دارد و این افتخار حاصل نمی گردد جز اینکه میان قوم، بزرگان و علما و دانشمندانی پا به عرصه ظهور نهاده باشند. و از آنجا که سبزوار نیز دارای چنین افتخاراتی در گذشته بوده است، پس بهتر آمد تا بر تلاش و کوشش آنان ارج نهاده از سرمایه های مفید آنان بهره ببریم و آیندگان را نیز مشمول این فضیلت گردانیم.

 حدود و نام قدیم سبزوار

این شهرستان از شمال به اسفراین با فاصله 105 کیلومتر ، از جنوب به بردسکن با فاصله 140 کیلومتر از شرق به نیشابور با فاصله 105 کیلومتر و از مغرب به شاهرود به فاصله 254 کیلومتر و تا تهران 660 کیلومتر فاصله دارد. نام قدیم سبزوار بیهق بوده است و بیهق جزء ایالات پارت قدیم بوده که بعد به سبزوار تغییر نام یافته است ، سبزوار در ارتفاع 940 متری از سطح دریا قرار دارد و از نظر طبیعی نیز از شمال به ارتفاعات جغتای که دنباله سلسله جبال البرز می‌باشد محدود می‌شود و از جنوب نیز به کوه‌های کوه‌میش یا رشته قومس که از دامغان شروع و به کاشمر ختم می‌شود محدود است. در فرهنگ جغرافیای ایران نیز آمده است که کوه‌های جغتای از شرق سبزوار به بینالود و از طرف غرب و شمال‌غربی شهرستان از گدار منیدر تا گدار ناوده و طبس در سه رشته مختلف موازی هم قرار گرفته و هر منطقه اسم مخصوصی دارد. از نظر آب و هوایی سبزوار جزء مناطق خشک محسوب می‌شود بطوریکه میزان بارندگی سالیانه حدود 180 میلی‌متر و حداکثر درجه حرارت نیز تا حدود 50 درجه سانتی‌گراد در روز‌های گرم سال میرسد و این شهرستان در سال بطور متوسط حدود 10 روز یخبندان دارد . گرم‌ترین ماه سبزوار مرداد و سردترین ماه بهمن می‌باشد. بطور کلی بین شمال و جنوب سبزوار یعنی ناحیه کوهستانی تا حاشیه کویری حدود 10 درجه اختلاف درجه حرارت است که این پدیده در کویر به باد‌های سوزان و گرم تابستانی و حرکت شن‌های روان در کویر نیز ختم می‌شود.

وجه تسمیه بیهق
در خصوص وجه تسمیه شهر بیهق مؤلف تاریخ بیهق اینگونه اظهار نظر می کند: «در اشتقاق لفظ بیهق و حدود آن چند قول گفته اند:قول اول آن است که این بیهه است و به زبان پارسی اصلی بیهین بود. یعنی که این ناحیت بهترین نواحی نیشابور است. و قومی گفته اند(که مردی بوده است در روزگار بهمن الملک او را بیهه و آنجا که آمنا باد است، دیهی کرده است و هنوز اثر آن دیه و حصار آن دیه توان دید.آنرا به نام وی خوانده اند. چنانکه حسین آباد را به بنا کننده آن حسین باز خوانند و حارث آباد را به حارث و معاذآباد را به معاذ. و اول عمارت و بنا که درین ناحیت نهاده اند آن است و آن اول قراین ناحیت و انتهای این ناحیت اول عمارت و بنا که در این ناحیت نهاده اند آن است و آن اول حد این ناحیت، و انتهای این ناحیت اول حد قومس است و خوار و طابران از ناحیت قومس یا ناحیت بیهق تحویل کرده اند. چنانکه در کتاب الثار بیان کند و جاجرم از ناحیت جوین باشد…)

وجه تسمیه سبزوار
در مورد وجه تسمیه شهر سبزوار مؤلف کتاب تاریخ بیهق این چنین توضیح می دهد( و گفته اند که سبزوار را ساسویه بن شاپور الملک بنا کرد و شاپور آن بود که نیشابور را بنا کرد. سبزوار در اصل ساسویه آباد بوده است و گفته اند این ساسویه، یزد خسرو بود که خسرو شیر جوین و خسرو آباد بیهق و خسرو جرد را بنا کرد)
ابن فندق در معرفی شهر سبزوار اینگونه ادامه می دهد: (سبزوار شهری بزرگ شد، با انواع درخت میوه دار و سایه بخش پس مردمان اینرا سابزوار یعنی سازوار.و گفتند: سبزوار «کجنات تجری من تحتها الانهار» و عمارتها و بازارها و محله های سبزوار متصل گشت تا به دید ایزی از راه زورین و هنوز اطلال آن عمارت باقی است»

سبزوار از دیدگاه لسترنج
لسترنج مورخ و جغرافیدان انگلیسی در قرن 19 در کتاب جغرافیای سرزمین های خلافت شرقی درباره شهر سبزوار این گونه تعبیری دارد:(به فاصله چهار روز راه در باختر نیشابور در ولایت بیهق دو شهر سبزوار و خسروگرد واقع و بیش از یک فرسخ با هم فاصله نداشته، سبزوار از خسروگرد بزرگتر بود و در قرون وسطی آنرا بیهق می گفتند. ولایت بیهق تا حدود ریوند ادامه داشت و وسعت آن به بیست و پنج فرسخ در بیست و پنج فرسخ می رسید. چنانکه یاقوت می گوید سیصد و بیست و یک دهکده داشت. یاقوت همچنین گوید: اصل کلمه بیهق به فارسی بیهه یا بهامن به معنای بسیار بخشنده است و اسم صحیح تر شهر سابزوار است ولی مردم اختصاراً آنرا سزوار گویند. سابقاً خسروجرد کرسی ولایت بود وای در زمان یاقوت سبزوار از آن پیش افتاد و شهر عمده آن ولایت شد. حمدا.. مستوفی گوید: بازارهای فراخ و خوب دارد. طاقی از چوب بسته اند گه چهار سوی بازار است به غایت محکم و عالی، حاصلش غله و اندک میوه و انگور باشد و قریب به چهل پاره دیه است که از توابع دارد و مردم آنجا شیعه اثنی عشری اند).
سفر نامه نویسان و جغرافیدانان زیادی تاکنون سبزوار را دیده اند و راجع به این شهر اظهار نظر کرده اند. ولی آنچه مسلم است سه مورد ذیل از مجموعه سفر نامه ها بدست می آید: مورد اول: همان است که ناگزیر در ابتدا آمد و آن عدم انطباق مکانی شهر سبزوار و بیهق است. مورد دوم اینکه: اگر از قرون اولیه بعد از اسلام و حتی از زمان تالیف تاریخ بیهق تا این اواخر و عهد قاجاریه به نظرات علمایی که راجع به سبزوار اظهار نظر کرده اند مراجعه و مقایسه ای صورت گیرد به نظر می رسد آب و هوای این منطقه در طی این مدت از تغییرات چشم گیری برخوردار بوده است که قابل تامل و بررسی است. بویژه وجود آتشکده آذربرزین مهر که مرکز عبادت کشاورزان در قبل از اسلام بوده است، این اندیشه را تقویت می کند. مورد سوم اینکه: اسامی بعضی از روستاها و امکنه جغرافیایی که در کتب قدیمه آمده است و در حال حاضر در نقشه جغرافیایی موجود نیست می تواند به نوبه خود بررسی و تحقیق گردد.
نشانه های دیرپای و شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن شهر سبزوار آثار و ابنیه و محوطه های باستانی متعدد و متنوعی است که در سرتاسر شهرستان بر جای مانده و هر یک بیان کننده ارزشهای دینی ، فرهنگی و فنی می باشد. کهن ترین محوطه های باستانی سبزوار که بقایای آبادی های وسیع و معتبر می باشند پیشینه ای از پنج تا سه هزار سال دارند. از دوران تاریخی نیز تا کنون حداقل یک مجموعه معماری متعلق به ساسانیان در ریوند سبزوار بر جای مانده است. اما عصر طلایی شکوفایی فرهنگ و تمدن منطقه ، قرون اولیه ای اسلام تا اواخر قرن هشتم هجری بوده که آثار و نشانه های آن دوران در عرصه وسیع سبزوار شناسایی شده اند . مساجد و بناهای مذهبی در سبزوار فراوان است و به لحاظ کاربری عمومی و اعتقادی از استحکام و صلابت خاصی برخوردار می باشند . سبک معماری ، تزئینات و کتیبه های آنها بیشترین آگاهی از جایگاه والای سبزوار در عرصه فرهنگ و تمدن ایران زمین ارائه می کنند .

تاریخ سربداران

درباره‌ی سبب نام‌گذاری «سربه‌دار» چند روایت را آورده است. یکی آن که وقتی ایرانیان سبزوار بر مغولان شوریدند گفتند «سر به دار می‌دهیم اما تن به ذلت نمی‌دهیم.»
دیگر آن که «دار» را به معنای درخت گرفته‌اند و گفته‌اند که اینان دستار خود را بر سر درختی انداختند بدین معنا که سر مغولان را از تن برخواهند گرفت.

ابتدا «شیخ خلیفه‌ی مازندرانی» علیه مغولان موعظه می‌کرد. مغولان وی را در مسجد حلق آویز کردند اما شایع کردند که وی خودکشی کرده است. بعد شاگرد وی «شیخ حسن جوری» جای وی را گرفت و مردم را برای قیام آماده می‌کرد.

سربه‌داران از نظر داخلی به دو گروه تقسیم می‌شدند: گروه اول مردم عادی و پیشه‌وران؛ و گروه دوم اعیان و زمین‌داران. این دو دستگی در آخر یکی از دلیل‌های شکست جنبش سربه‌داران شد.

نویسنده می‌گوید اگر سربه‌داران قدرت می‌گرفتند امکان داشت که دیگر مغولان نتوانند در ایران حکومت کنند. آنان با بزرگ‌ترین امیر خراسان - معزالدین حسین کرت، حکمران هرات - جنگیدند و شکست خوردند. این رباعی را شاهد می‌آورد:

گر خسرو کــرت بر دلیران نزدی وز تیغ یلی، گــــردن شیران نزدی
از بیم سنان سربداران تا حشر یک ترک دگر خیمه به ایران نزدی

سربه‌داران شهر سبزوار را پایتخت خود کردند و گویا حکومت‌شان بسیار مردمی بود و مردم هرگاه می‌خواستند می‌توانستند در کارها نظر بدهند و از زمام‌داران پرسش کنند.
«علی موید» (فرمان‌روا بین 766 تا 773 ق.) امر کرد هر بامداد و شام اسب زین کرده‌ای از دروازه‌ی شهر بیرون ببرند تا چنان چه حضرت امام عصر (عج) ظهور کند بی مرکب نماند. و به نام امام دوازدهم سکه زدند. فرمود که مقبره‌ی «شیخ خلیفه» و «شیخ حسن جوری» را در میدان سبزوار - که تا آن زمان زیارتگاه بود - خراب ساختند و مزبله‌ی [زباله‌دان] بازار کردند. (میرخواند، ص 1088)
داستان اسب یدک را در تیتراژ سریال «سربداران» می‌دیدیم.
تیمور لنگ در سال 785 ق. سبزوار را گشود و قیام‌کنندگان را زنده به گور کرد. وی دست و پای مردم را می‌بست و آنها را به ردیف در کنار یکدیگر قرار می‌داد و رویشان ملات می‌ریخت و دیوار می‌ساخت. (میرخواند)
و بدین ترتیب حکومت مردمی و ایرانی سربه‌داران در هم پیچیده شد تا دوباره فرمان به دست مغولان و تاتاران بیفتد. حکومتی که شاید می‌توانست استقلال و یک‌پارچگی ایران را برگرداند.

زنده‌یاد کریم کشاورز در چند پانویس یادآور می‌شود که نویسنده‌ی روسی در درک برخی واژه‌ها دچار اشتباه شده. مانند «کُلو» (خلاصه‌شده‌ی کلان) به معنای بزرگ. «کلو اسفندیار آهنگر» بزرگ و رییس صنف آهنگران بود. نویسنده در جایی «ابوبکر کلوی بزاز» را به صورت «ابوبکر کُلَوی» خوانده و دنبال نسب برای وی گشته است! و یا «سر فلان کس را به چهارسو آویختند» چهارسو را به چهار طرف تعبیر کرده است نه چهارراه یا تقاطع. شاید باید نتیجه گرفت که بهتر است خودمان بیشتر به تاریخ خودمان بپردازیم.

در سال‌های آغازین دهه‌ی ۱۳۶۰ خ/۱۹۸۰ م. در تلویزیون ایران مجموعه‌ی تلویزیون (سریالی) به نام «سربداران» پخش ‌شد.

بزرگان و مفاخر سبزوار

1-پرفسور سیدحسن امین

پرفسور سیدحسن امین سال 1327 در سبزوار به دنیا آمد و پس از مدتی یکی از بهترین شاگردان پدرش که عالمی دینی بود شد. اکنون او در رشته‌هایی چون حقوق، ادبیات، تاریخ، فلسفه و ادیان صاحب نظر است. تجربه‌اش در تدریس در دانشگاههای اروپا و آمریکا، سردبیری ماهنامه حافظ، تألیف 45 کتاب به زبانهای فارسی و انگلیسی و سرپرستی علمی تألیف دایره‌المعارف ایران نقاط روشنی در زندگی اوست «وحدت وجود در فلسفه و عرفان اسلامی» نوشته پرفسور سیدحسن امین، کتابی است که نویسنده قبل از سفرش به خارج از کشور آن را به رشته تحریر درآورده است.

2-امیر فخرالدین طغرایی بیهقی فریومدی، مشهور به ابن یمین به تصدیق ادیبان و سخن شناسان امیری مسلم در قصیده سرایی است و قطعات وی پخته تر، پرمحتوا تر و زود فهمتر از سرایندگان پیشین و پسین از خود است.

او که در سال 685 هجری قمری در فریومد، قریه ای در سبزوار که کرسی نشین جوین بوده پا به دنیا گذاشته و در سال 769 دار فانی را وداع گفت. زندگی ابن یمین مصادف با دوران سربداران است. وی پیرو مذهب شیعه بوده و شعرهای فراوانی در مدح خاندان رسالت سروده است. اشعار اخلاقی و پند آمیز ابن یمین از دیرباز مشهور است. وی را قطعات فراوانی در موضوعهای مختلف است

3- کاشفی

کاشفی : کمال الدین حسین بن علی بیهقی کاشفی سبزواری مشهور به ملاحسین کاشفی یا ملاحسین واعظ(820-910ه ق)از جمله مولفان پرکار وواعظان معروف قرن نهم ودهه آغازین قرن دهم می باشد. ازجمله آثار وی :1- اختیارات 2- اخلاق محسنی ، از جمله کتابهای ارزشمند ومشهور دراخلاق می باشد 3- انوار سهیلی 4- اسرار قاسمی 5- جامع الستین (درتفسیر سوره یوسف) 6- تحفه الصلوه 7- مخزن الانشاء 8- فتوت نامه سلطانی 9- رساله حاتمیه 10- رساله درعلم اعداد
4-مروری کوتاه بر زندگی دکتر سیادتی سبزواری(بنیانگذارطب اطفال در ایران)

 دکتر احمد سیادتی در سال 1313 در شهرستان سبزوار متولد شده و در سال 1332 تحصیلات عالی خود را در رشته پزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد. وی در سال 1338 به عنوان پزشک عمومی فارغ التحصیل شد و در سال 1341 موفق به اخذ درجه تخصص در رشته کودکان شد. وی تحصیلات خود را در رشته فوق تخصصی عفونی اطفال در دانشگاههای تهران و تگزاس آمریکا ادامه داد.

وی استاد گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی تهران و از دانشجویان استاد فقید دکتر محمد قریب بود. وی در سال های دهه 60 شمسی پس از تحقیق در زمینه ویروس شناسی درمورد سرخک و آبله مرغان، به یادگیری تکنیکهای آزمایشگاهی مختلف همت گمارد. وی روش جدیدی برای بررسی سریع و با مقدار بسیار کم برای تشخیص آنتی بادی ویروس "واریسلازوستر" به دست آورده بود.

دکتر سیادتی در سال 1365 با کمک دکتر علیرضا مرندی وزیر بهداری وقت، 9 رشته فوق تخصصی در رشته بیماریهای کودکان در کشور را پایه گذاری کرد. وی همچنین از سال 1360 تاکنون دبیر هیئت ممتحنه و ارزشیابی بورد رشته تخصصی کودکان و همچنین رشته فوق تخصصی عفونی کودکان بوده و در سامان دهی امتحانات تخصصی نقش موثری ایفا کرده است. دکتر سیادتی علاوه بر تدریس 31 تحقیق در رشته عفونی اطفال، به نوشتن و راهنمایی 65 مقاله و رساله پزشکی همت گماشت.

 تهیه و تألیف 18 کتاب پزشکی، سخنرانی در 85 کنگره داخلی و خارجی و تلاش های بسیار در بهداشت و درمان کشور به خصوص در بخشهایی مانند پیشگیری تب رماتیسمی با تشخیص و درمان گلودرد استرپتوکوکی درسراسر کشور با کمک معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، بیماریابی سل و واکسیناسیون در منطقه ورامین، برنامه ریشه کنی فلج اطفال و عضویت در کمیته های مبارزه با بیماریهای تنفسی حاد، سل، بیماریهای واگیر بخشی از تلاشهای علمی و درمانی این استاد است.

 وی عضو آکادمی اطفال آمریکا و انجمن پزشکان کودکان ایران بود و چندی پیش کرسی مرکز تحقیقات عفونی اطفال دانشگاه علوم پزشکی تهران به نام دکتر "سید احمد سیادتی" نامگذاری شد.

5-  ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی

در سال 385 ه.ق. در حارث آباد بیهق متولد شد. اوائل عمر را در نیشابور به تحصیل پرداخت، سپس به سمت دبیری وارد دیوان رسائل محمود غزنوی شد. بیهقی حدود 19 سال منشی دیوان رسالت غزنویان بود. ابتدا در زمان سلطان محمود، زیردست "بونصر مشکان" مشغول به کار بود و در زمان مسعود- پس از وفات بونصر- زیردست "بوسهل زوزنی" کار کرد. پس از مرگ مسعود- در زمان عبدالرشید- رئیس دیوان رسالت شد ولی پس از حمله مغول اموالش مصادره و خودش محبوس شد. بیقهی پس از آزادی از زندان ظاهرا دیگر وارد دربار نشد و اواخر عمر را به انزوا در منزل خود در غزنین به سر برد و به نوشتن کتاب پرداخت.مهمترین اثر بیهقی "تاریخ آل سبکتگین" است که کتاب حاضر- به نام تاریخ بیهقی- قسمتی از آن است. دوره کامل این کتاب به گفته ابن فندق بیش از سی جلد بوده است.از دیگر آثار منسوب به او "مقامات بونصرمشکان" و "زینة الکتاب" است. وی در تاریخ مسعودی دو جا از کتابی به نام "مقامات" یا "مقامات محمودی" یاد می کند که شاید قسمت محمودی این کتاب باشد.

ابوالحسن بیهقی

ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فندق (نویسنده کتاب تاریخ بیهق) وی پس از آزادی، دیگر به خدمت دیوانی نپرداخت و از حدود سال 448 ه.ق کار بزرگ خود را با همان اوراق و اسناد ناتمامی که داشت آغاز نمود و بقیه عمر را در کار تصنیف و تالیف گذراند تا اینکه درسال 470 ه.ق بدرود زندگانی گفت. از بدحادثه، کتاب تاریخ بیهقی هم به سرنوشت اوراق و اسناد او گرفتار می آید و بخش اعظم کتاب وی که به نوشته ی ابن فندق حدود سی جلد بوده است نابود می گردد. آنچه اکنون از آن به جا مانده است از اواسط جلد پنجم آغاز و تا جلد دهم ادامه می یابد که عمدتا مربوط به دوران امارت سلطان مسعود است و به همین جهت برخی از صاحب نظران از این کتاب تحت عنوان تاریخ مسعودی یاد می کنند. لیکن امروزه بیشتر به نام « تاریخ بیهقی» شناخته می شود. این کتاب را به جهت شیوه بدیع تاریخ نگاری، بی غرضی نسبی مولف در ذکر وقایع ، سادگی بیان ، نثر روان و روشنی زبان یکی از شاهکارهای ادبی و تاریخ نگاری ایران دانسته اند. بیهقی در این کتاب بسیار فراتر از تصور زمانه عمل می کند . حدود متعارف را در هم می شکند و شیوه ای از نگارش وقایع تاریخی را در پیش می گیرد که قرن ها بعد مورد توجه تاریخ نگاران عصر جدید قرار می گیرد. او خود می گوید که نمی خواهد از دیو و پری و غول بیابان و خرافات بنویسد که خواب آرد نادانان و احمقان را «چون شب برایشان خوانند. » بلکه برای بیداری و برای کسانی می نویسد که « سخن راست خواهند تا باور دارند» اگر چه «سخت اندک است عدد ایشان» و درجایی دیگر می نویسد که « ندانم این نوخاستگان درین دنیا چه بینند که فراخیزند و مشتی حطام گردکنند و ز بهر آن خون ریزند و منازعت کنند و آنگاه آن را آسان فرو گذارند و با حسرت بروند ، ایزد عز ذکره بیداری کرامت کناد» و « من که  بوالفضلم ... چنین سخن ها را برای آن آرم تا خفتگان و به دنیا فریفته شدگان بیدار شوند و هرکس آن کند که امروز و فردا او را سود دارد.»

برخی از صاحب نظران نقش بیهقی را در شکل بندی زبان فارسی همسنگ نقش شکسپیر در زبان انگلیسی دانسته اند. بهار در کتاب سبک شناسی خود لیستی از واژه ها را ارائه می کند که برای نخستین بار توسط بیهقی وارد زبان فارسی شده است.

بیهقی کتاب دیگری هم به نام زینت الکتاب داشته که به نوشته ابن فندق در فن کتابت و نویسندگی بوده و مانند آن هم وجود نداشته است. و متاسفانه از بین رفته است.

7-حمید سبزواری(از زبان خودش)

بنده به سال 1304 هـ . ش. در سبزوار و در خانواده ای فرهنگی متولد شدم . اجدادم اهل شعر و شاعری بودند، به خصوص پسر دایی پدرم ، تجّلی سبزواری که از شاعران توانا بود . پدرم نیز با وجود نابینایی شعر می گفت. من از همان دوران طفولیت ، ذوق شاعری داشتم و چیزهایی می سرودم . به تدریج با تشویق و راهنمایی های پدرم این سروده ها رنگ شعر گرفت . تقریباً از کلاس سوم متوسطه بود که می توانستم به خوبی بسرایم . در زمانی که متفقین به ایران آمدند اشعارمن رنگ و بوی خاصی به خود گرفت . در آن زمان سروده های زیادی داشتم که متأسفانه طی جریاناتی از بین رفت. به هرحال مدتی در استخدام وزارت آموزش و پرورش  بودم. پس از آن به کارهای مختلف دیگری پرداختم، زمانی که در بانک مشغول به کار بودم به تهران منتقل و در آنجا با مجامع مختلف ادبی آشنا شدم . نتیجه این رفت و آمدها ، اشعاری در زمینه های سیاسی و اجتماعی بود. طی جریان انقلاب کم کم شعرهای من حال و هوای مذهبی به خود گرفت . در جریان ساخت سرودهای انقلابی هم پیشقدم بودم . مدتی هم در جبهه حضور داشتم  و اشعاری نیز در رابطه با جنگ تحمیلی سروده ام ،  از همان زمان تاکنون به طور مداوم با صدا و سیما همکاری دارم ، همچنین با دیگر سازمان های اسلامی . به هر حال از زمانی که خودم را شناختم ، هیچ گاه شعر بیهوده نگفتم و هنرم  را در راهی صرف نکردم که پشیمان باشم.

8-  زندگی نامه و تالیفات حاج ملا هادی سبزواری

در سال 1212 ق. در شهر سبزوار و در خانه حاج میرزا مهدی یکی از انسانهای وارسته و مؤمن سبزوار کودکی پا به عرصة وجود گذاشت و هادی نام گرفت. او هشت سال داشت که به جمع محصلان علوم مقدماتی پیوست و در اوان نوجوانی ادبیات عرب (صرف و نحو) را فرا گرفت و دیری نگذشت که به جلسات درسهای بالاتر راه یافت. وی هر چند در ده سالگی پدرش را از دست داد ولی توانست به کمک یکی از اقوام خویش راههای سخت آینده را هموار سازد. پسر عمه‌اش حاج ملا حسین سبزواری که خود اهل فضیلت و دانش بود در ادامة تحصیل وی را یاری کرد[1] و با کمک او راهی حوزة علمیه مشهد شد و ده سال در کنار بارگاه امام رضا ـ علیه السّلام ـ به تحصیل پرداخت.

آثار ماندگار
عظمت تألیفات حکیم سبزواری بر اهل دانش و حکمت پوشیده نیست و ما در اینجا با بررسی آثار ارزشمند وی، گوشه‌ای از افق فکری و وسعت علمی ایشان را معرفی می‌کنیم.
1. منظومه و شرح منظومة سبزواری: این اثر نفیس و کم نظیر حاصل تلاش بیش از بیست سال از عمر با برکت حکیم در سنین جوانی است

2. دیوان حاج ملا هادی: این کتاب که اشعارش بالغ بر هزار بیت است غزلیات و رباعیات و ... بسیار زبیای عرفانی را در بر گرفته است و نشان می‌دهد که این عالم بزرگوار در فنّ شعر و ادب نیز توانایی کامل داشته است.

3. اسرار الحکمه فی المفتتح المغتتم: حکیم بزرگوار این اثر نفیس را در دو بخش تنظیم کرده است. در بخش اول آن که مربوط به حکمت نظری است حکمت را پس از مقدمه در اثبات واجب الوجود و مباحث توحید آغاز و به دنبال آن مباحث معاد و نبوت و امامت را به طور استدلالی دنبال کرده است و با آوردن ادله‌ای در اثبات امامت حضرت مهدی(عج) این بخش را به پایان برده است.
در بخش دوم کتاب که در حکمت عملی است پس از مقدمه، فلسفه تفاوت بلوغ زن و مرد را مطرح ساخته و بر آن چهار دلیل اقامه کرده و به دنبال آن بحث طهارت و اسرار نجاست را بیان فرموده و با طرح مباحث نماز و زکات و روزه این بخش را نیز به پایان برده است.

4. شرح فارسی بر برخی از ابیات مشکل مثنوی مولانا.
5. مفتاح الفلاح و مصباح النجاح: شرح دعای شریف صباح منسوب به مولی الموحدین امیر المؤمنین است.
6. شرح الاسماء: شرح دعای جوشن کبیر است.
7. النبراس فی اسرار الاساس: یک دوره فقه به طور خلاصه در قالب نظم ریخته شده و با اسرار و حکمت بیان شده است.و...

9- زندگی نامه فخرالدین، حجازی،

فخرالدین حجازی روحانی‌زاده (فرزند شیخ محمد حجازی) و خود تحصیل کرده علوم دینی و جدید – رشته ادبیات فارسی دانشگاه مشهد ـ در اصل سبزواری بود و با عضویت در انجمن تبلیغات اسلامی شهاب پور کارهای تبلیغاتی و دینی و مطبوعاتی اش را آغاز کرد. از همان روزگار جوانی در ادبیات و شعر دست داشت.

این در حالی است که همان زمان هم وی در سبزوار اندیشه سیاسی منتقدانه خود را داشت و خیلی سریع وارد کارهای مطبوعاتی و سیاسی شد.
ساواک درباره سابقه وی پیش از 28 مرداد نوشته است: مشار الیه تا قبل از قیام ملی 28 مرداد عضو یکی از احزاب وابسته به جبهه ملی و عضو انجمن تبلیغات اسلامی بوده و روزنامه‌های اسرار شرق و جلوه حقیقت را که دارای مطالب تند بوده در سبزوار اداره می‌کرده است.

حجازی در طول زندگیش فردی مقید به مسائل مذهبی و در عقاید شیعی اش جدی بوده است.
بعدها از سبزوار به مشهد آمد و ضمن تدریس در دبیرستان، در آستان قدس رضوی مشغول به کار شد.در این زمان از یک سو دلداده آیت‌الله میلانی بود و از سوی دیگر در آستان قدس به فعالیت‌های فرهنگی مشغول. با توجه به زبان گیرایی که داشت مسؤولان دولتی از وی انتظار داشتند تا آشکارا به دفاع از حکومت پهلوی بپردازد. اما وی که این خواسته را با تمایلات درونی خود ناسازگار می‌دید با توصیه آیت‌الله میلانی مشهد را رها کرد و به تهران آمد.و ظاهراً با حمایت مالی ایشان هم بود که توانست درتهران انتشاراتی به راه‌ اندازد. در تهران بلافاصله به سخنرانی که کار حرفه ایش بود روی آورد و از اینرو در همان سالهای نخست تأسیس حسینیه ارشاد به وفور در آنجا سخنرانی می‌کرد و در دبیرستان هم درس می‌داد.

10- دکتر علی شریعتی

دکتر علی شریعتی در دوم آذرماه سال ۱۳۱۲ در مزینان متولد شد. شریعتی در سال ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل در رشته دکترای جامعه شناسی به ‌فرانسه رفت. شریعتی در سال ۱۳۴۳ به‌ایران بازگشت و ابتدا به‌عنوان دبیر دبیرستان و سپس به‌عنوان استادیار دانشگاه مشهد شروع به فعالیت کرد. دکتر شریعتی در سال ۱۳۴۸ به‌ حسینیه ارشاد در تهران دعوت شد و از آن زمان با سلسله سخنرانیهای معروف خود به مبارزه ضد حکومت شاه پرداخت. از دکتر شریعتی دهها جلد کتاب و مقاله‌تحقیقی و متون سخنرانی برجای مانده‌است. علی شریعتی روز ۲۹ خرداد سال ۱۳۵۶ درگذشت. آرامگاه وی در سوریه است.

 بیو گرافی و شرح حال دکتر علی شریعتی

نگاهی به زندگی دکتر علی شریعتی با بازخوانی کتاب «طرحی از یک زندگی» نوشته پوران شریعت رضوی(همسردکتر)
در فاصله سال‌های تدریسش، سخنرانی‌هایی در دانشگاهای دیگر ایراد می‌کرد، از قبیل دانشگاه آریامهر (صنعتی‌شریف)، دانش سرای عالی سپاه، پلی‌تکنیک‌تهران و دانشکده نفت آبادان. مجموعه این فعالیت‌ها سبب شد که مسئولین دانشگاه درصدد برآیند تا ارتباط او را با دانشجویان قطع کنند و به کلاس‌های وی که در واقع به جلسات سیاسی-فرهنگی، بیشتر شباهت داشت، خاتمه دهند.سال شمار زندگی دکتر : ۱۳۱۲: تولد ۲ آذر ماه ۱۳۱۹: ورود به دبستان «ابن یمین» ۱۳۲۵: ورود به دبیرستان «فردوسی مشهد» ۱۳۲۷: عضویت در کانون نشر حقایق اسلامی ۱۳۲۹: ورود به دانش سرای مقدماتی مشهد ۱۳۳۱: اشتغال در ادارهٔ فرهنگ به عنوان آموزگار. شرکت در تظاهرات خیابانی علیه حکومت موقت قوام السلطنه و دستگیری کوتاه. اتمام دوره دانش سرا. بنیانگذاری انجمن اسلامی دانش آموزان. ۱۳۳۲: عضویت در نهضت مقاومت ملی ۱۳۳۳: گرفتن دیپلم کامل ادبی ۱۳۳۵: ورود به دانشکده ادبیات مشهد و ترجمه کتاب ابوذر غفاری ۱۳۳۶: دستگیری به همراه ۱۶‌ نفر از اعضاء نهضت مقاومت ۱۳۳۷: فارق‌التحصیلی از دانشکده ادبیات با رتبه اول ۱۳۳۸: اعزام به فرانسه با بورس دولتی ۱۳۴۰: همکاری با کنفدراسیون‌ دانشجویان ایرانی، جبهه ملی، نشریه‌ ایران آزاد ۱۳۴۲: اتمام تحصیلات و اخذ مدرک دکترا در رشته تاریخ و گذراندن کلاس‌های جامعه‌شناسی ۱۳۴۳: بازگشت به ایران و دستگیری در مرز ۱۳۴۵: استادیاری تاریخ در دانشگاه مشهد ۱۳۴۷: آغاز سخنرانی‌ها در حسینیه ارشاد ۱۳۵۱: تعطیلی حسینیه ارشاد و ممنوعیت سخنرانی ۱۳۵۲: دستگیری و ۱۸ ماه زندان انفرادی ۱۳۵۴: خانه نشینی و آغاز زندگی سخت در تهران و مشهد ۱۳۵۶: هجرت به اروپا و شهادت.

آثار شریعتی

هبوط

کویر

گفتگوهای تنهایی

مذهب علیه مذهب

میعاد با ابراهیم

فاطمه فاطمه‌استابوذر

...و

11- دکتر سیدمحمد علوی‌مقدم‌

دکتر سیدمحمد علوی‌مقدم‌، از استادان‌ برجسته‌ دانشکده‌ ادبیات‌ فارسی‌ دانشگاه‌ فردوسی‌ مشهد و دارای‌ دکترای‌ زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ است‌. وی‌ در 29آبان سال‌ 1311شمسی‌ در خانواده‌ سید محمدعلی‌¬بن حاج میرزامحمد علوی¬ ششتمدی، در سبزوار دیده‌ به‌ جهان‌ گشود. جدش حاج میرزامحمد، از ثقات و سادات باتقوای سبزوار بود.
دکتر علوی‌مقدم تحصیلات‌ ابتدایی‌ خویش‌ را در این‌ شهر در نزد معلم‌ فرزانه‌ مرحوم‌ حاج شیخ‌ حسن‌ داورزنی‌، در دبستان ملی دانش‌ و با رتبه شاگرد دومی در سطح شهرستان به‌ پایان‌ برد. از دیگر معلمان وی در آن زمان حاج عباسعلی آقابابایی و حاج غلامحسین صدقی و حسین صدقی بودند. همزمان‌ با تحصیلات‌ علوم‌ جدید، در حوزه‌ علمیه‌ سبزوار به‌ تحصیل‌ علوم‌ اسلامی‌ مشغول‌ شد و علوم‌ عربیت‌ و ادبیات‌ و معارف‌ اسلامی‌ را فرا گرفت‌. از جمله‌ استادان‌ ایشان‌ در آن‌ زمان، حاج شیخ محمدحسن شریعتمداری، آیت¬الله‌ حاج شیخ محمدتقی عندلیبی خواستار که در مسجد جامع سبزوار تدریس داشت، حاج شیخ ولی¬الله اسراری که در مدرسه فصیحیه درس می¬داد، حاج سیدفخرالدین افقهی که در مسجد پامنار جلسه درس برپا کرده بود، و حاج شیخ قربانعلی شریعتی مزینانی در حوزه و مرحوم‌ حاج‌ میرزا اسدالله‌ فاضلی‌ بود که‌ در مدرسه‌ فخریه‌ تدریس‌ می‌کردند.
دکتر علوی‌¬مقدم‌ پس‌ از پایان‌ دوره‌ تحصیلات‌ علوم‌ قدیم‌ و جدید، در سال 1331 به شغل شریف معلمی روی آورد و اولین سال تدریس خود را در روستای نامن- در 35 کیلومتری غرب سبزوار- آغاز کرد و سپس به سبزوار منتقل شد و به تدریس در مدارس این شهر پرداخت.‌

 در سال 1336 در رشته‌ زبان و ادبیات‌ فارسی‌ در دانشسرای‌ عالی‌ تربیت‌¬معلم‌ تهران‌ قبول‌ شد و در سال‌ 1339 با فارغ‌التحصیل‌ شدن‌ از این‌ دانشسرا، سال‌ها در دبیرستان‌ «اسرار» به‌ تدریس‌ ادبیات‌ فارسی‌ پرداخت‌.
در سال‌ 1340ش‌، یکی‌ از پنج‌ نفری‌ بود که‌ در رشته‌ دکتری‌ ادبیات‌ فارسی‌ دانشگاه‌ تهران‌ پذیرفته‌ شد و همزمان با تحصیل خود، از سال 1336 تا سال 1349 به سبزوار می¬آمد و در دبیرستان¬های این شهر تدریس می¬کرد و مدتی‌ ریاست‌ دبیرستان‌ «اسرار»- بزرگترین دبیرستان سبزوار در قبل از انقلاب اسلامی- را نیز برعهده‌ داشت‌.
دکتر علوی‌¬مقدم‌ پس‌ از کسب‌ درجه‌ دکتری‌ در سال‌ 1349 از‌ دانشگاه‌ تهران، به‌ تحقیق‌ و تدریس‌ پرداخت‌ و برای‌ تدریس‌ ادبیات‌ فارسی‌، به‌ دانشکده‌ ادبیات‌ و علوم‌ انسانی‌ مشهد رفت‌ و بیش از سی‌ و پنج‌ سال‌ است‌ که‌ با‌ سمت‌ دانشیاری و سپس استادی‌، در آن‌ دانشگاه‌ و همچنین دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت¬معلم سبزوار به‌ تدریس‌ و تحقیق‌ و پژوهش‌ اشتغال دارد.
دکتر علوی‌¬مقدم‌ در سال‌های‌ 1355ش.‌ در دانشگاه¬های مصر و در سال‌ 1366ش‌. در دانشگاه¬های اسلام‌آباد پاکستان‌ و همچنین از سال 1375 تا 1377ش. به مدت‌ دو سال‌ در دانشگاه¬های سوریه‌ و حلب، زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ تدریس‌ می¬کرده است. ‌
وی‌ تاکنون، در بیش از 50 کنگره و همایش علمی داخلی و خارجی شرکت جُسته و و بالغ‌ بر 40 سخنرانی در محافل علمی و ادبی ارائه کرده و استاد راهنمای بالغ بر 60 رساله دکتری و کارشناسی ارشد بوده است. مدتی‌ نیز سرپرست‌ دوره‌های‌ تحصیلات‌ تکمیلی‌ دانشکده‌ ادبیات‌ و علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ فردوسی‌ مشهد و نیز عضو شورا و هیئت‌ ممیزه‌ آن‌ دانشگاه‌ بوده‌ است‌.
از دکتر سیدمحمد علوی¬مقدم‌، آثار ارزشمندی‌ در زمینه علوم قرآن و بلاغت، ادبیات فارسی و اخلاق به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. از آن‌ جمله‌:
1- در قلمرو بلاغت‌: این اثر در زمینه‌ علم بلاغت،‌ بویژه بلاغت قرآن و معرفی و نقد آثار مهم این علم است که در حقیقت، مجموعه مقالات منتشر شدۀ دکتر علوی¬مقدم‌ تا سال 1372 در نشریات مختلف است‌.  

این کتاب در دو جلد، در انتشارات آستان‌ قدس‌ رضوی‌ در سال‌ 1373 چاپو منتشر شده‌ است‌.
2- جلوه‌ جمال‌ (نمونه‌ اعلای‌ بلاغت‌ قرآن‌)؛ چاپ انتشارات بنیاد قرآن، 1364ش؛
3- بررسی آیات حج در قرآن مجید؛ چاپ انتشارات مشعر؛
4- معانی و بیان؛ با همکاری دکتر رضا اشرف¬زاده،چاپ انتشارات سمت،چاپ دوم، 1376؛

موقعیت علمی و دانشگاهی سبزوار

سبزوار با دارا بودن حدود 25000 دانشجو در دانگاههای مختلف دولتی ،آزاد اسلامی،علوم پزشکی ،پیام نور و مرکز تربیت معلم علامه طباطبایی ،آموزشکده فنی امام خمینی و بقیه ا... ،علمی و کاربردی با دو مرکز می باشد که میتوان گفت در سطح کشور و استان یک شهرستان علمی و فرهنگی محسوب میگردد.

دانشگاه تربیت معلم سبزوار

سنگ بنای‌ تأسیس‌ دانشگاه‌ تربیت‌ معلم‌ سبزوار در سال‌ 1365 نهاده شد و با تلاش‌ پیگیر مسئولان‌ شهرستان‌ و عنایت‌ وافر مسئولان‌ وقت‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌ عالی‌، دانشگاه‌ در سال بعد با پذیرش‌161 نفر دانشجو در چهار رشته‌ دبیری‌ الهیات‌، دبیری‌ زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌، دبیری‌ زبان‌ و ادبیات‌ عرب‌ ودبیری‌ ریاضی‌ در مقطع‌ کارشناسی‌ فعالیت‌ علمی‌، آموزشی‌ و پژوهشی‌ خود را آغاز نمود.

از آن‌ سال‌ تاکنون،‌ همواره بر تعداد گروههای‌ آموزشی‌، رشته‌ها و گرایش‌های‌ تحصیلی‌ و تعداد دانشجویان‌ افزوده‌ شده‌ است‌؛ به‌نحوی‌ که‌ در حال‌ حاضر، دانشگاه‌ دارای‌ دانشکده های ذیل می باشد.                       

                                         1- دانشکده ادبیات‌ و علوم‌ انسانی‌

دانشگاه تربیت معلم              2- دانشکده ادبیات‌ و علوم‌ انسانی‌

                                         3- دانشکده فنی و مهندسی

                                       4- دانشکده هنر و معماری

                                       5- دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی 

                                       6- دانشکده صنعت نفت و گاز

 

که در  22 گروه‌ آموزشی،‌ 72 کد رشته‌ تحصیلی‌ در مقاطع‌ کاردانی‌، کارشناسی‌، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی‌ ارشد و دبیری  با حدود 7200 نفر دانشجو در دوره‌های‌روزانه‌، شبانه و نیمه حضوری‌  در حال فعالیت می باشد.

دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار :

دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار از سال 1363 در سبزوار با معدود رشته های همچون کشاورزی و چند رشته دیگر فعالیت خود را در مدارس آموزش و پرورش آغاز نمود. این دانشگاه با روند صعودی جذب دانشجو، اخذ مجوز در رشته های جدید و متنوع و ساخت و ساز فضاهای آموزشی کار خود را ادامه داد به گونه ای که هم اکنون دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار نه تنها در سطح منطقه بلکه در سطح کشور به لحاظ برخورداری از فضاهای آموزشی، خوابگاهی، رفاهی و کارگاهی دارای موقعیت بسیار ممتاز و برجسته ای می باشد. این دانشگاه در حال حاضر با دارا بودن حدود 8000 دانشجو در 52 رشته در مقاطع مختلف تحصیلات عالی فعالیت می نماید. از جمله این رشته ها می توان به موارد زیر اشاره نمود.

کشاورزی، ادبیات فارسی، الهیات، برق و الکترونیک، حسابداری، علوم تربیتی، پرستاری، مدیریت در رشته های مختلف، دبیری در رشته های مختلف، دامپزشکی، کامپیوتر در رشته های مختلف، صنایع در رشته های مختلف و بهداشت در رشته های مختلف

دانشگاه علوم پزشکی سبزوار :

دانشگاه علوم پرشکی سبزوار باسابقه ترین مرکز آموزش عالی این شهرستان ی باشد

این دانشگاه هم اکنون دارای سه دانشگاه می باشد :

1-    دانشگاه پزشکی که از مهرماه سال 88 با جذب 20 دانشجو فعالیت خود را آغاز کرده است.

2-    دانشگاه مامایی و پرستاری

3-    دانشگاه بهداشت و تغذیه

این دانشگاه در سطح استان خراسان رضوی دارای موقعیت بسیار ممتازی می باشد و هم اکنون بیش از 1200 نفر دانشجو در آن مشغول به کسب دانش و تجربه می باشند.

سایر مراکز آموزش عالی شهرستان سبزوار :

سایر مراکز سبزوار عبارتند از :

1-    آموزشکده فنی پسران امام خمینی (ره) : در رشته های مختلف فنی برق الکترونیک، مکانیک، ساختمان و . . . در مقاطع کاردانی و کارشناسی دانشجو جذب نموده است. هم اکنون حدود 2600 دانشجو در این مرکز مشغول به تحصیل می باشند.

2-    آموزشکده فنی دختران بقیه ا . . . : این آموزشکده با حدود 1600 دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی در رشته های فنی نظیر خیاطی، کامپیوتر و خدماتی نظیر مدیریت خانواده و . . . در حال فعالیت می باشد.

3-    مرکز علمی و کاربردی : مرکز آموزشی علمی و کاربردی در دو مکان مجزا در سبزوار با جذب حدود 1000 نفر دانشجو مشغول فعالیت می باشند.

4-    آموزشکده فنی سماء : آموزشکده های فنی سماء وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار می باشد. این آموزشکده ها با جذب حدود 1450 نفر دانشجو در قسمت خواهران و برادران به صورت ضمیمه و یا مستقل از دانشگاه آزاد به فعالیت اشتغال دارند.

آموزش و پرورش سبزوار :

مدیریت آموزش و پرورش سبزوار در جایگاه معاونت مدیرکل سازمان دارای 3500 نفر پرسنل اعم از اداری و آموزشی می باشد. در مقاطع سه گانه تحصیلی حدود 52000 نفر دانش آموز در حدود 400 آموزشگاه به اشتغال دارند. علاوه بر آمار یاد شده در شهر سبزوار تعداد دانش آموزان و آموزشگاه ها و نیروهای فرهنگی شاغل در بخش های تابعه و یا منفک شده از سبزوار به طور کلی مطابق با جدول ذیل می باشد.

وضعیت اقتصادی سبزوار

شهرستان سبزوار با بیش از دو هزار سال قدمت در غرب استان پهناور خراسان در مسیر جاده ابریشم قرار دارد . مرکز شهرستان شهر سبزوار می باشد که مشهد با فاصله 220 کیلومتری در شرق آن و تهران با فاصله 644 کیلو متر در غرب آن قرار داشته  وارتفاع آن از سطح دریا 987 متر می باشد . 
مرتفع ترین نقطه شهرستان در ارتفاعات جغتای به نام کوه گر، با ارتفاع 2948 متر از سطح دریا و پست ترین نقطه آن کور مزینان با ارتفاع 780 متر ازسطح دریا می باشد و رودخانه کال شور در 16 کیلومتری جنوب شهر قرار دارد .
مساحت این شهرستان 20502 کیلومتر مربع و مساحت شهر سبزوار 15 کیلومتر مربع بوده و شامل 7 بخش 23 دهستان 486 روستا می باشد.
این شهرستان بعد از مشهد پر جمعیت ترین شهرستان استان های خراسان می باشد .
شهرستان سبزوار دارای آب وهوایی متغیر است بگونه ای که در فصل تابستان در قسمتهای کویری حرارت به 43 درجه سانتیگراد و در زمستان در مناطق کوهستانی به 6 درجه سانتیگراد می رسد و میزان بارندگی سالانه حدود 180 میلیمتر است .
تولیدات عمده کشاورزی این شهرستان شامل زیره ، چغندر قند ، گندم ، پنبه ، جو ، زعفران و تولیدات باغات آن شامل انار، گردو ، انگور، بادام ، پسته ، آلو ، گیلاس و زرد آلو می باشد .

تولیدات صنعتی شامل کابل های کنترل خودرو ، شیرآلات ، موتورهای الکتریکی ، زیره تصفیه شده ، اسانس زیره ، قند ، فرآورده های گوشتی نظیر سوسیس وکالباس و فرآورده های لبنی و پنبه تصفیه شده می باشد .
شهرستان سبزوار شامل 22 معدن سنگ ساختمان کائولن ، کرومیت ، لاشه ساختمانی ، نمک ، سنگ و خاک صنعتی می باشد .

شهرستان سبزوار به لحاظ قرار گرفتن در ورودی استان خراسان بزرگ و همچنین محل اتصال شریان های ارتباطی مهم جنون کشور به شمال و غرب به شرق طبیعتا حوزه و رمرکز تجاری، اقتصادی و فرهنگی منطقه واقع گردیده است.

به لحاظ تجاری و اقتصادی شهرستان های بردسکن، جوین، جغتای، اسفراین و حتی قسمتی از شهرستان شاهرود (میامی و خار و توران) بیشتر مراودات تجاری و اقتصادی خویش را با سبزوار دارند. سبزوار مرکز خرید و فروش محصولات مهم کشاورزی مهم نظیر گندم، جو، پنبه و زیره در منطقه و شهرستان های یاد شده می باشد.

به لحاظ فرهنگی و با توجه به مطالب مذکور در قسمت وضعیت علمی و فرهنگی شهرستان و وجود مراکز متعدد آموزش عالی و حدود 25000 دانشجو از سراسر کشور، سبزوار یک شهر کاملا دانشگاهی محسوب می شود.

همچنین از نظر قومیتی محل اجتماع و زندگی قومیت های مختلف فارس، ترک، کرد و . . . می باشد که در اطراف و اکناف این شهرستان مخصوصا بخش خوشاب م شهرستان های همجوار نظیر جوین و جغتای پراکنده و همگی با وحدت و اتحاد کامل با همدیگر همزیستی مسالمت آمیزی دارند. 

آثار باستانی سبزوار

1-مسجد جامع سبزوار

مسجد جامع سبزوار با مساحتی حدود چهارهزار متر مربع مشتمل بر ایوانهای قبله و شمالی ، صحن ، شبستان و رواق در حاشیه جنوبی خیابان بیهق این شهر واقع است .  بنا بر شواهد معماری بخشهایی از این بنا در طول زمان بازسازی و مرمت شده است . در ضلع جنوبی ایوان قبله محراب قرار دارد که بر بالای آن کتیبه ای به تاریخ 1292 ه . ق و بر راس این ایوان دو مناره آجری دیده می شود .  در طرفین این قسمت شبستانهایی با طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده است . در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد کتیبه هایی به صورت سنگ نوشته از دوران صفویه با تاریخ های 979 و 1136 ه . ق درباره مراعات سکنه سبزوار و دستوری از شاه طهماسب صفوی ثبت می باشد . از عمده تزئینات مسجد جامع سبزوار کاشی هفت سنگ و کاشیکاری خشتی است . این بنا ویژگیهای معماری سده هشتم هجری را نشان می دهد.

این بنا در حاشیه جنوبی خیابان بیهق واقع گردیده و حدود چهار هزار مترمربع وسعت دارد مسجد جامع سبزوار از انواع مساجد چهار ایوانی است که ایوان قبله با ارتفاع حدود 20متر و ایوان مقابل آن با بلندی 14متر رفیع تر از ایوان های جانبی می باشد بر فراز دوسوی ایوان قبله دومناره به ارتفاع 11متر در اوایل دوره پهلوی افزوده اند این مسجد علاوه بر ایوان ها دارای شبستانی است بزرگ درسمت غرب که پوشش گنبدی آن برفراز پایه های قطور آجری اجرا شده است ورودی اصلی مسجد گویا در گذشته از انتهای ایوان شمالی بوده که به دنبال تعریض خیابان بیهق راه ورود به مسجد از رواقهای طرفین ایوان در نظر گرفته شده است.

 تزیینات معماری مسجد جامع سبزوار عمدتا کاشی هفت رنگ است که نمای ایوان جنوبی و ایوانچه های طرفین به آن مزین است رویه دیوار شرقی مسجد نیز باکاشی خشتی هفت رنگ زینت یافته است براساس کتیبه ای کاشی ها در سال 1385هجری قمری نصب شده است کتیبه های سنگی متعددی که بر پایه ایوان ها نصب شده از اسناد تاریخی مهم دوره صفوی محسوب میشوند مضمون دو کتیبه ایوان شمالی که دارا ی تاریخ 1136هجری قمری است . معافیت مردم ازدادن پیشکش ورود و تعهد متصدی امر درعدم دریافت آن می باشدکتیبه دیگری با خط خوش و مر بوط به سال 979هجری قمری در دالان سمت شرقی ایوان شمالی نصب گردیده و به موجب آن به دستور شاه طهماسب اول صفوی گرفتن اجرت غسالی و گور کنی نامشروع و ممنوع اعلام شده است در کتاب و مطلع الشمس از کتبیه های سنگی دیگری با تاریخ های 1276و1290هجری قمری در ایوان شمالی و دیوار غربی مسجد نام برده شده است در مورد تاریخ دقیق احداث بنا سندی در دست نیست اما نقشه و سبک معماری آن این امکان رافراهم می آورد تاقول کسانی را که مسجد جامع سبزواررا به سربداران نسبت داده اند بپذیریم این مسجد درفهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده و عملیات مرمت و حفاظت آن توسط میراث فرهنگی خراسان انجام شده است .

تاریخچه بنای مسجد

 مسجد جامع سبزوار با مساحتی حدود چهار هزار متر مربع مشتمل بر ایوانهای جنوبی و شمالی، صحن، شبستان های شرقی و غربی و رواق می باشد و امروزه در حاشیه جنوبی خیابان بیهق شهر سبزوار قرار گرفته است.درورودی مسجد جامع سبزوار در هنگام بنا از میان ایوان شمالی بوده که در موقع احداث خیابان بیهق این راه را بسته و دهنه ایوان را با پنجره آهنی بزرگی مسدود نموده اند و برای ورود به مسجد از دو طرف ایوان شمالی سه ایوانچه از شبستان های شمالی مسجد را برای ورود به مسجد در نظر گرفته و برای هر یک در آهنی حجیمی نصب کرده اند. در داخل ایوان و سردر آن کتیبه و نقش و تزیین دیده نمی شود، جز این که برای چند حجره ای که بالای شبستان های طرفین ایوان شمالی که بعدا بنا شده دو پله کج و معوج آهنی در فضای ایوان نصب کرده اند. ارتفاع سردر ایوان شمالی که نمای آن آجری ساده است چهارده متر می باشد. از دیگر ویژگی های ایوان شمالی دو مناره کوتاه کوچک است. علاوه بر این در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد کتیبه هایی به صورت سنگ نوشته از دوران شاه طهماسب دوم صفوی با تاریخ های ۹۷۹ و ۱۱۳۶ هجری قمری درباره مراعات سکنه سبزوار ثبت می باشد.

ایوان جنوبی به سبب محراب و تجمع نمازگزاران مهمترین قسمت مسجد می باشد. محراب مسجد در آخر این ایوان قرار دارد و بر بالای آن کتیبه ای است که تاریخ ۱۲۹۲ هجری قمری را نشان می دهد. بر راس این ایوان دو مناره آجری دیده می شود که فاقد تزیین می باشند و از سطح پشت بام یازده متر ارتفاع دارند. ایوان جنوبی در زمان ساخت فاقد تزیینات کاشی یا گچبری بوده و به این ترتیب یادآور اسلوب ابنیه ی اواخر قرن هشتم هجری بوده است، هر چند که بعدها به صورت مفصلی با تزیینات کاشی تزیین گردیده است. عرض ایوان جنوبی ۲۵/۹ متر و ارتفاع ایوان ۶۰/۱۷ متر می باشد. درطرفین این قسمت شبستانهایی با طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده است. شبستان شرقی در واقع شبستان تابستانی مسجد بوده است و در این فصل فضای مناسبی جهت نمازگزاران به شمار می آمده است. نمای این شبستان در دهه های اخیر با کاشی های خشتی الوان و با نقوش تازه زینت یافته است. بانی این کار بنا بر کتیبه موجود در این مسجد آیت الله حاج میرزا حسین فقیه سبزواری و به سال ۱۳۸۵ بوده است. شبستان غربی در نه دهنه ساخته شده که دهنه وسط را به عنوان راهرو قرار داده و از آنجا وارد شبستان می شده اند و بقیه شبستان غربی راهش از دالان جنب ایوان شمالی مسجد است. نمای این شبستان نیز در گذشته ساده و بدون پوشش بوده و در دهه های اخیر با کاشی های نره سفید و سیاه و با کتیبه هایی شامل نام های مقدس الله، محمد و علی و با خط کوفی بنایی تزیین شده اند. پایه های شبستانها و ایوانها در زمان بنا ی مسجد آجری ساده بوده و در دهه های اخیر ازاره تمام پایه ها در چهار طرف مسجد را با سنگ معدن خلج مشهد پوشانده شده اند.از عمده تزیینات مسجد جامع سبزوار کاشی هفت رنگ و کاشیکاری خشتی است. این بنا ویژگی های معماری سده هشتم هجری را نشان می دهد.  

2-موزه ی مردم شناسی سبزوار

از بناهای چهار ایوانی و قاجاری شهر سبزوار ایجاد شده است. بنای مزبور با ساختار محور فرهنگی امروزه در ضلع غربی میدان کارگر و به فاصله نزدیکی از آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری و مقبره بقراط واقع گردیده و ورودی آن از ضلع جنوبی و از طریق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می گردد.علاوه بر چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف بر حیاط مرکزی ساخته شده و بخش غربی بنا با فضای وسیع خود کاربری اصطبل را داشته است.

 هشتی ورودی کاروانسرا دو طبقه بوده و تزئینات عمده معماری آن منحصر به کاربرد طرح های هندسی با استفاده از نقاشی اخرائی بر روی آجر است.

 این بنا به موجب وقفنامه ای در سال 1219 ق توسط  از باغان سبزوار که در زمان ناصر الدین شاه قاجار سمت سرتیپی داشته است به انضمام یک باب آب انبار مجاور،برای رفاه زائرین حضرت رضا(ع) در بیرون از دروازه نیشابور و در کنار شاهراه خراسان بنیان گردیده است.

بازدید از موزه مردم شناسی سبزوار سفری است خاطره انگیز به گذشته برای معرفی گوشه هایی از آداب و رسوم و مشاغل و حرفه های سنتی این ناحیه که باید آنها را برای آیندگان حفاظت و صیانت نمود.

 آداب و رسوم تحویل سال (سفره ی عید)

در سبزوار طبق اداب و رسوم گذشته صبح روز عید سفره را پهن کرده و روی آن آینه ،قرآن، کاسه آب، تنگ ماهی ، سبزینه،کاهو،گردو،فندق،تخم مرغ رنگ شده،نان و ماست،شیرینی های محلی،خرما، کشمش، نخود،انواع برگه خشک میوه جات می گذارند. لحظاتی قبل از تحویل سال نیز اعضاء خانواده دور سفره عید می نشینند،بزرگان قرآن می خوانند و کوچکترها به آب و سبزینه می نگرند تا سال خوبی برای آنها رقم زده شود.بعد از تحویل سال نیز هر خانواده سعی می کنند پذیرای یک نفر پسر بچه خوش قدم باشند،این پسر بچه می تواند از اقوام و در مواردی فرزند خود خانواده باشد به این ترتیب قبل از تحویل سال او را به بیرون از خانه می فرستند تا بعد از گردش سال اولین کسی یباشد که وارد خانه می شود و بر این باورند که روزیشان زیاد خواهدشد و سال خوب و پرباری در پیش

  رو خواهند داشت. در بعضی نقاط سبزوار نیز بعد از تحویل سال بره کوچکی را به داخل خانه می آورند تا روزی خانواده و برکت آن افزون گردد.

آداب و رسوم شب چله

  در مناطق گوناگون سبزوار چله بزرگ از اول دی ماه آغاز گردیده و تا دهم بهمن ادامه می یابد. بنا بر سنت قدیمی اولین شب چله کوچکترها به دیدار بزرگترها رفته و با تنقلاتی از جمله برگه هلو،برگه زردآلو،قیسی و میوه هایی مانند هندوانه و انار پذیرایی می شدند.کرسی خانه محل تجمع همه اقوام بود که در آن شب شاهنامه خوانی، امیر ارسلان و حیدر بیگ به خاطرات خوش آن می افزود. همچنین خوردن برف و شیره انگور با مخلوطی از گیاه «بایان» به صورت کف از سنتهای قدیمی شب چله بود. از جمله مراسمی که آن شب صورت می گرفت باید به « شال اندازی» اشاره کرد که فردی آشسنا یا غیر آشنا بر روی بام خانه رفته و شال خود را از دریچه «هورنو» به کرسی خانه می انداخت، اگر صاحبخانه او را می شناخت مقداری آجیل

شب چله در داخل آن می ریخت و گره می زد و اگر شال او را نمی شناخت آن را پایین می کشید. 

اتاق عقد سنتی

     پس از انتخاب همسر واسطه ای به نام« راوی» خانواده پسر به اتفاق بزرگان به همراه کله قند،گوسفند و چای به خانه دختر می روند و با تعیین مهریه،قباله و شیربها دختر و پسر نشانی همدیگر می شوند.پس از آن مراسم عقد تدارک دیده می شود. در اجرای این مراسم با توجه به آداب و رسوم خاص، ابتدا اتاق عقد آراسته و سپس چیدمان سفره تکمیل می شود. تزئین اتاق با اجزاء و عناصر سنتی از جمله دیوارکوب مرصع و پولکدوزی شده ،دیوار آویز، وسایل روشنائی،منگوله های الوان تهیه شده از نخهای قالی و فرت بافی ،ظروف و ..... انجام گردیده و در سفره عقد که از یک پارچه زربفت و زری دوزی شده یا حریر گرانقیمت تهیه می شود معمولاً اقلامی نظیر آئینه و شمعدان،کله قند، شیرینی های محلی،  گل، قرآن و رحل،ظروف زیبا،   پارچه ها و البسه تقدیمی به عروس و داماد، صندوقچه جواهرات عروس،کفش عروس و داماد، نقل و نبات و غیره قرار می گیرد. غرفه اتاق عقد سنتی موزه شمالی از آداب و رسوم گذشته را در تزئین و چیدمان این اتاق به نمایش گذاشته است. از جمله مشغله خانواده ها بحث همسر گزینی است که در نواحی مختلف ایران با،شیوه ها و گوناگونی فراوان انجام می شود. در شهرستان سبزوار نیز این امر به سبک و سیاق خاصی دیده می شود به نحوی که ابتدا پس از انتخاب همسر توسط واسطه ای به نام «راوی» خانواده پسر به اتفاق بزرگان به همراه کله قند،گوسفند و چای به خانه دختر می روند و با تعیین مهریه ،قباله و شیربها ،دختر و پسر نشانی همدیگر می شوند.پس از آن مراسم عقد تدارک دیده می شود.عاقد صیغه عقد را جاری می کند.مراسم اسب چوبی به همراه نواختن ساز و دهل اجرا می شود.قبل از مراسم عروسی همیاری گروهی در تهیه هیزم،شغاری(مقدمات تهیه لباس داماد و عروس) خیاطی و گندم پاک کنی کمک به خانواده عروس و داماد محسوب می گردد. در حنابندان نیز دست و پای راست عروس و بعد دست و پای چپش را حنا می بندند. در مراسم عروس کشان ،عروس و داماد سوار بر اسب به همراه ساز و دهل به میدانگاهی روستا رفته و مراسم نارزنی (پرتاب انار) آغاز می شود و سپس آن دو به خانه بخت می روند.

فنون بافته ها

در شهرستان سبزوار معیشت مبتنی بر نظام کشاورزی و دامداری باعث تولید پشم و کرک پنبه و کتان گردیده که ماده اولیه بافته های سنتی از جمله قالیبافی ،گلیم بافی،پلاس بافی،جاجیم بافی،فرت بافی و پارچه بافی را تشکیل می دهد. این فنون در بسیاری از ساکنین روستا جزئ اقتصاد خانواده محسوب می شود که توسط زنان و دختران تولید می شود.فنون بافته ها جدا از نقش و کارکرد اقتصادی که منبع درآمدی برای زنان و دختران به شمار می آید دارای جنبه های هنری نیز می باشد که در طرح ها و نقشه های آنها مشاهده می شود. نقوش به کار رفته در فنون بافته ها الهام گرفته از طبیعت و محیط و برگرفته از نقوش گیاهی،حیوانی و انسانی و اشکال هندسی است.

 

1- قالیبافی

به دلیل کاربردی که قالی در زندگی مردم به عنوان اصلی ترین زیرانداز ایرانیان دارد، هر خانواده روستایی ضمن برآوردن نیاز خانواده خود،برای عرضه و فروش آن به قالیبافی نیز می پردازد.در اکثر روستاهای سبزوار در گذشته هنر قالیبافی رواج و گسترش چشمگیری داشت. به نحوی که در ساختار مساکن روستایی محلی را به کارگاه قالیبافی اختصاص می دادند. دارهای قالی بافی در سبزوار به صورت عمودی و افقی می باشد که دارهای قالی در گذشته از چوب تهیه می شد که در حال حاضر این دارها فلزی است. قالی های آراسته به طرح هایی بر گرفته از نقوش اسلیمی –ختایی و گلهای شاه عباسیس می باشد که با الهام از طرح نقوش قالی های منطقه کرمان،اصفهان، نائین، گلپایگان و یزد بافته می شود.

 2- گلیم و پلاس بافی

در کنار فعالیتهای روزمره زنان روستایی اوقاتی از زندگی خود را به بافت گلیم و یا پلاس اختصاص می دهند که در گذشته به دلیل رواج شتر داری از پشم شتر برای بافت گلیم استفاده می شد اما در حال حاضر بیشتر از پشم گوسفند تهیه می شود. به وسیله دستگاههای گلیم بافی تولیدات دیگری از جمله پشتی ،خورجین،سفره ،پی تاوه،سیاه چادر،چوقه و .... نیز بافته می شود.

 

فرت بافی

پیش از این در شهرستان سبزوار اغلب پارچه های مورد استفاده و پوشاک توسط زنان در کارگاههای پارچه بافی و فرت بافی تهیه می شد. از نظر ساختار یک دستگاه فرت بافی شامل قسمتهایی از جمله: گوگا،دسته و نورد می باشد که با استفاده از آن ضمن بافت پارچه ،انواع لباس،چادر شب،دستمال،روسری و .... نیز بافته می شود.در سبزوار کانون اصلی فرت بافی روستای استاج بوده است که هم اکنون به دلیل تولید و عرضه پارچه های صنعتی ماشینی این حرفه نیز رو به زوال و خاموشی گذاشته است.

 اسب چوبی:

روی هم رفته هنرهای رایج در شهرستان سبزوار شامل هنرهای آئینی ، نمایشی و موسیقی است که از جمله آنها باید به اسب چوبی اشاره کرد. در حال حاضر این هنر آئینی در مجالس شادی اجرا می شود . برای ساخت اسب چوبی بر روی قطعات چوبهایی که به هیات بدن و سر اسب ساخته می شود پارچه هایی نصب می کنند تا یک نفر به راحتی در میان آن قرار بگیرد. اسب چوبی با استفاده از شالهای طرفین که بر روی شانه های فرد می افتد مهار شده و افسار آن را به دست می گیرد. سپس با حرکات پا، چرخش بدن و چوب دستی اجرای حرکات موزون آغاز می شود که در حقیقت نمادی از جنگ و پیکار فرضی با سربازان مغولی در هنگام حمله با ناحیه بیهق (سبزوار فعلی) است. برای ایجاد توازن در حرکت اسب چوبی از سازهای کوبه ای نظیر دهل، سرنا و ساز نیز استفاده  می شود. در مجالس عروسی اسب چوبی عروس با پارچه های رنگی و اسب چوبی با پارچه هایی به رنگ سیاه آراسته می گردد.

 فنون و مشاغل سنتی

عبارت است از فعالیتهایی که منجر به تولید ابزار و وسایل با استفاده از فن آوری های بومی و محلی و بکارگیری مواد و مصالح محیط پیرامون و جغرافیای زیستی و طبیعی می شود.با این وصف ابزار و وسایل تولید شده نیز در زندگی مردم نقش به سزایی دارد. از انواع فنون و مشاغل سنتی که در شهرستان سبزوار رایج بوده است آهنگری،نجاری و خراطی،نمد مالی،پالان دوزی،رنگرزی،عطاری ،سفالگری و باروت سازی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است که در موزه مردم شناسی سبزوار تعدادی از آنها معرفی شده است. 

1-آهنگری

در شهرستان سبزوار به دلیل وابستگی مردم به دو شیوه و نظام اقتصاد کشاورزی و دامداری شغل و حرفه آهنگری جهت تولید ابزار و وسایل مورد نیاز این دو روش زندگی از ارزش و رونق فراوانی برخوردار بوده است . هم اکنون نیز در سطح شهر سبزوار بیش از دهها کارگاه سنتی آهنگری وجود دارد که عمده فعالیت آنها ساخت ابزار و وسایل کشاورزی و دامداری و دیگر وسایل کاربردی زندگی مردم می باشد از جمله گاوآهن- تیشه- ماله- منگال- ماشاله- بیل- پل کش-میخ-زنجیر- زلفی- قفل و لولا- دهنه – رکاب و سایر یراق آلات اسب-زنگوله – گل میخ- داس-چاقو-چکش-کارد یاقیچی-تبر –کلنگ و ده ها وسیله دیگر از جمله تولیدات آهنگران است. کارگاه های آهنگری در سبزوار به دو صورت ثابت و متحرک وجود دارد و شیوه متحرک آن شامل دوره گردانی بودند که در سطح روستاهاکارگاه های خود را برپا

می کردند این گروه ها نزد عموم مردم سبزوار به نام آهنگران(غربتی) معروف هستند. هم اکنون نیز اکثر کارگاه های آهنگری در شهر سبزوار در محله ای به همین نام برپا است. از مهمترین ابزار مورد استفاده در آهنگری می توان به دم، سندان ، پتک ، چکش ، انبر ، سمبه و ... اشاره کرد.

2-نمد مالی :

دامداری به دو شکل رمه گردانی گوسفند و شترداری در سبزوار باعث رواج و رونق حرفه نمد مالی بوده است. هر چند تعداد کارگاه های نمد مالی در شهر سبزوار در سال های اخیر رو به نقصان گذاشته است ، اما در بافت بازار قدیمی هنوز چند کارگاه نمدمالی به چشم می خورد . برای تولید نمد ابتدا پشم را کمان می زنند سپس بر روی صفحه ای حصیری پهن می کنند و آب صابون به آن افزوده و حصیر را گلوله می کنند و آنقدر می مالند تا الیاف پشم به هم تنیده و گره بخورد.
نمدمالان علاوه بر نمد زیرانداز، پوشش چوپانان به نام کپنک و همچنین کلاه نمدی را نیز تولید می کنند.

3-رنگرزی سنتی :

بعد از برداشت پنبه از مزارع و همچنین پشم چینی مرحله نخ ریسی به وسیله دستگاه هایی به نام دوک ، جلگه ، چرخو و لیک لیکی آغاز می گردد که پنبه یا پشم را می ریسند و تبدیل به نخ می کنند اما قبل از استفاده نخها در فنون بافته ها از جمله قالیبافی- گلیم بافی – پلاس بافی – فرت بافی و ... نخها می بایستی رنگ آمیزی شود. رنگ آمیزی نخها در گذشته با استفاده از روناس ، پوست گردو ، پوست انار، برگ حنا ، برگ مو و سایر رنگدانه ها طبیعی بوده که در حال حاضر رنگ های شیمیایی جای آنها را گرفته است.

4-سفالگری :

در گذشته روستای برآباد سبزوار یکی از کانونهای مهم تولید ظروف سفالی بود که از نظر کیفیت در بازار با سفالهای لالجین همدان و مند گناباد رقابت می کرد که هم اکنون نشانی از آن کارگاه ها نیست . هر کارگاره سفالگری به وسیله چهار نفر اداره می شد که عبارت بود از یک نفر استاد کار، یک نفر پیشکار که وظیفه ورز دادن گل و جدا کردن ریگ از توده گل را بعهده داشت و دو نفر نیروی کارگری نیز جهت تهیه هیزم، آماده سازی کوره ، چیدن ظروف در کوره و جابجایی آن و سایر کارهای متفرقه در کارگاه حضور داشتند. یک چرخ سفالگری شامل زین، سرچرخ، تیر، پیش پا، چرخ و آهن چرخ می باشد، که یک کارگاه به طور متوسط روزانه یکصد و پنجاه عدد ظروف سفالی تولید می نمود. غرفه سفالگری موزه ی مردم شناسی چگونگی ساخت و تولید  ظروف سفالی را به نمایش می گذارد.

5-خراطی :

در گذشته تولیدات کارگاه های خراطی در شهر سبزوار از چنان تنوع و حجمی برخوردار بود که بخش اعظم آن به سایر مناطق از جمله مشهد و تهران صادر می شد. هم اکنون نیز کارگاه های خراطی سبزوار به فعالیت خود ادامه می دهند . از جمله چوبهایی که در هنر خراطی استفاده می شود می توان از ملچ، سپیدار، راش ، گردو، چنار و بید نام برد. ابزار کار خراطی پرما- رنده – مغار – تیشه – سمبه – چکش – گونیا و خط کش می باشد . گهواره – در و پنجره – نیمکت – گاوآهن – بردو – چهارشاخ – دسته تیشه – دسته داس – دسته بیل – دسته کلنگ – سرقلیان – نی قلیان – تیره های نرده – پایه میز و مبل- پارو و ... از جمله وسایل تولیدی نجاران و خراطان است . حرفه خراطی نیز مانند آهنگری جزء مشاغل و حرفه های خاص گروه غربتهای سبزوار

می باشد که در محله ای به همین نام زندگی و فعالیت می کنند. کارگاه خراطی موزه مردم شناسی سبزوار نیز به معرفی این حرفه می پردازد.

6-غرفه عطاری و گیاهان دارویی :

        شهرستان سبزوار به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه خشک و نیمه خشک بیابانی(جنوب و جنوب غربی سبزوار) و سرد و معتدل کوهستان شمال غربی به قسمت شمال شرقی سبزوار) پستی و بلندی و دیگر عوارض طبیعی و میزان ریزشهای جوی و نوع اقلیم و خاک و ... دارای گونه های مختلف گیاهی است که بخشی از آنها دارای خواص طبی و دارویی بوده و استفاده از آنها به اشکال ذیل می باشد: الف) نسخه ای که عطاران برای بیمار می پیچند و آن شامل بیماریهای صعب العلاج می باشد که مداوای آن به دانش و تجربه ی و تبحر نیاز دارد. ب) روش خود درمانی که بیمار خود به درمان بیماریهای سهل العلاج می پردازد. در سطح شهرستان سبزوار عطاران مبادرت به درمان بعضی از امراض و بیماریها با استفاده از گیاهان دارویی می پردازند گیاهان دارویی شناسایی شده در سبزوار به بیش از 100 نوع می رسد که در غرفه موزه تعدادی از آنها به نمایش گذاشته شده است.

3-آتشکده برزین مهر

پیش از این بررسی ها درباره چهار طاقی مشهور به «خانه دیو» در روستای «ریوند» در مرکز دهستان باشتین وجود این آتشکده را در سبزوار رد کرده بود اما یافته های جدید باستان شناسان مدعی وجود این آتشکده در سبزوار است.                                            
«محمد عبدالله زاده ثانی»، باستان شناس اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار گفت: «تاکنون تصور بر این بود که این چهار طاقی یک بنای سنگی بدون تزئینات است اما بررسی های جدید به شناسایی ملات گچ در داخل و بیرون این بنا انجامید. همچنین بقایای معماری معروف به پاتاو که محل عبادت روحانیون زرتشتی بوده است نیز در جریان این بررسی ها شناسایی شد.»
در این مطالعات کارشناسان سازمان میراث فرهنگی سبزوار موفق به شناسایی در ورودی تالار و بقایای معماری نگهداری استودان(استخوان ها) در این آتشکده بر روی کوهی به نام ریوند(ریواس) شدند.
عبدالله زاده ثانی گفت: «براساس نظرات مستند «لازار فانی»،«کریستین سن» و «جکسن» آتشکده آذر برزین مهر متعلق به کشاورزان دوران ساسانی بوده و در شمال غربی ایالت نیشابور قرار داشته است. همچنین با توجه به بررسی های« فائق توحیدی» و دیگر باستان شناسان ایران و با در نظر گرفتن یافته های جدید احتمال وجود آتشکده در سبزوار قوت گرفته است.»
وی گفت: «قرار گیری آتشکده بر روی این کوه به شکل یک زیگورات است و بر خلاف تصور پیشین مبنی بر باز بودن اطراف این آتشکده، بررسی های جدید نشان می دهد که معماری هایی دراطراف این بنا وجودداشته و راه دسترسی به آن بسیار سخت بوده است.»
کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار وجود ارتباط بین نیشابور و سبزوار را از دیگر دلایل اثبات این ادعا می دانند.
عبدالله زاده ثانی گفت: «در کنار این آتشکده گیاهی به نام ریواس وجود دارد که طبق مدارک و شواهد موجود در دوره آریایی ها(هزاره اول تا سوم قبل از میلاد) از این گیاه شرابی بنام هوم درست می شد و در مراسم دینی و مذهبی آریایی ها مورد استفاده قرار می گرفت. در برهان قاطع به زبان سانسکریت نیز از این افشرده به نام صوم یاد شده است که آن را با ترکه انار مخلوط می کردند و بر روی آتش می پاشیدند.»
کارشناسان باتوجه به وجود آئین مشابهی در هند امروز بر آنند تا در بررسی های آتی خود ارتباط فرهنگی سبزوار با ایران مرکزی، آسیای مرکزی و هند را مورد بررسی قرار دهند.
در اسناد و مدارک تاریخی موجود در پنچ نطقه ایران از آتشکده آذربرزین مهر یاد شده است که از جمله آن می توان به شهر کاشمر اشاره کرد.
آتشکده “آذر برزین مهر“ یکی از سه آتشکده‌ی مهم دوران ساسانیان است که به طبقه کشاورزان و دهقانان اختصاص داشت 

مناره خسروگرد

 این مناره در آبادی خسروگرد قرار دارد که در اوایل اسلام و قرون اولیه آن مرکز و حاکم نشین منطقه بیهق بوده است که بعدها قصبه سبزوار از خسروجرد آبادتر شده و مدتهاست که مرکز ناحیه سبزوار است. خسروگرد که در گذشته شهرکی آباد و دارای جمعیت زیاد بوده، در جنگ ها و اغتشاش ها و انتقال حکومت از یک سلسله به سلسله دیگر رفته رفته خراب گردیده و آخرین خرابی که موجب ویرانی کامل خسروگرد شده و شهر آباد را به آبادی کوچکی مبدل کرده در موقع انتقال سلطنت از سلجوقیان به خوارزمشاهیان بوده است.

در مورد مسجد جامع خسروگرد و سابقه آن در تاریخ بیهق در چند جا مطالبی آمده است. همچنین این آبادی آرامگاه سادات و علمایی چند بوده است.

منار خسروگرد که امروزه تنها اثر بر جای مانده از آبادیهای قدیم خسروگرد و مسجد آنجاست از مناره های بسیار زیبا و منقوش خراسان است و دارای دو ردیف کتیبه کوفی بر گرداگرد بدنه استوانه ای اش می باشد. بر اساس تاریخی که در یکی از کتیبه ها موجود است، این بنا متعلق به سال ۵۰۵ هجری است. 

ناگفته نماند که برخی از محققین تاریخ ساخت این بنا را تا دوره غزنویان به عقب باز می گردانند و این بنا را قابل مقایسه با مناره موجود در غزنین می دانند. به هر حال این بنا به عنوان نمادی از معماری قرون پنجم و ششم هجری شناخته می شود. تزیینات این بنای تاریخی شامل آجرنمای تراش و قالب زده در اشکال و فرم های متنوع و متعدد است. 

5-مصلی سبزوار

این بنای آجری واقع در حاشیه شرقی شهر سبزوار، مصلی شهر در قرون گذشته بوده است که جهت برگزاری نمازهای جمعه و اعیاد مورد استفاده قرار می گرفته و مشتمل بر چهارتاقی اصلی (فضای مرکزی) با گنبدی بر فراز آن و ایوانی بزرگ در جلوی بنا است. مساحت مصلی دویست وچهل و دو متر مربع می باشد و فضایی در حدود یک هکتار در اطراف مصلی واقع شده که دیوار چینی کوتاهی دارد. مصلای آجری سبزوار فاقد کتیبه و سنگ نبشته و تزیینات است. زیر سقف رسمی بندی شده و  مانند سقف مقبره ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد، سقف مسجد ماراندیز شور در نزدیکی بجستان و سقف مقبره سید ناصر در قریه چشم، سقف ضربی جناغی آن رسا و بلند و به وسیله آجرهای خفته- راسته پوشش یافته است.  سر در شمالی بنا حدود پانزده متر ارتفاع دارد و نظیر سقف مصلای سبزوار از نظر ظرافت و مهارت در زدن ضربی جناغی در سایر ابنیه خراسان کم نظیر است.

همچنین در طرف شمال مصلی در زاویه شمال غربی بنا پلکان آجری مدوری است که به پشت بام راه دارد. پشت بند سقف در پشت بام برای استحکام ضربی سقف بسیار ماهرانه و از روی اصول معماری قدیم ساخته شده است. عناصر معماری طرفین ایوان به صورت برجهای نیم استوانه ای نقش پشتیبان پایه های طرفین ایوان و جلوگیری از رانش دیوارهای این قسمت را داشته اند. اگر چه برخی صاحب نظران بنای مصلی را به دوره سربداران نسبت می دهند، اما شیوه ساختمانی آن قابل مقایسه با معماری دوران صفویه است.

6-بقعه امام زاده یحیی

این بنا در تقاطع خیابان اسرار و بیهق شهر سبزوار قرار دارد و مشتمل بر فضای داخلی گنبددار، ایوان و مناره ها و دو فضای ارتباطی است. گنبد بنا چهارده متر ارتفاع دارد و با کاشی های زیبای فیروزه ای رنگ تزیین شده است. ارتفاع ایوان شمالی ۵۰/۱۴ متر است. دو مناره با ارتفاع بیست و نه متر در دو طرف در ورودی خیابان اسرار قرار دارد. تمام سطح مناره ها با کاشی نره الوان زینت یافته و تمام کاشی سردر بین دو مناره نیز کاشی خشتی تازه است که در سال ۱۳۸۰ قمری ساخته شده است. علاوه بر این در پشت بام امام زاده در جنوب گنبد روی دیوار کنار خیابان اسرار نمای دو ستون کاشی کاری مانند دو مناره کوچک ساخته شده است. 

همان طور که گفته شد بنای امام زاده دو راهرو ورودی دارد. راهروها یکی راه دسترسی از خیابان اسرار است که راهرو کوتاه تر است و به ایوان مقبره منتهی می شود و دیگری از خیابان بیهق که مردم بیشتر از این در به زیارت امام زاده می روند و دارای کفشداری است.

حرم امام زاده در ضلع شرقی بنا واقع شده است. در وسط حرم ضریحی است که از آهن و برنج ساخته شده است و حدود هشتاد سال قبل ساخته شده و عمل استاد حاجی غده سبزواری ریخته گر است. البته پیش از این امام زاده ضریح چوبی داشته که از بین رفته است.

بنا بر شواهد مقبره امام زاده یحیی در ابتدا بنای ساده و حجره ای با چهار شاه نشین بوده و بعدها ایوان و دو مناره و گنبد و حجره هایی دیگر بر بنای اصلی مقبره افزوده شده است و چون در حالت کنونی هیچ گونه تاریخ و کتیبه و سنگ نوشته ای حاکی از بنای اولیه این مقبره در محل موجود نیست تاریخ ایجاد بنای حرم امام زاده و ابنیه مجاور آن بر همه نامعلوم است. البته بعضی تاریخ بنای آن را به قرن ششم هجری نسبت داده اند. نماسازی امام زاده از قدمت زیادی برخوردار نیست و همگی در قرن چهاردهم هجری به وجود آمده اند، ولی سبک معماری گنبد خانه و برخی فضاهای داخلی آن از عمر طولانی تری حکایت می کنند.

7-مناره خسروجرد

شاید بتوان یکی از ارکان مهم معماری‌ایران را طراحی و ساخت مناره دانست که از دیرباز برای استفاده‌های گوناگون ساخته می‌شده است. از جمله کاربردهای مناره می‌توان تحت عنوان برج صدر، برج راهیابی، برج نگهبانی و غیره یاد کرد. که هرکدام از ‌این موارد در اقلیم و جغرافیای خاصی طراحی و مورد بهره برداری قرارگرفته است.

یکی از ابنیه مهم تاریخ سبزوار همانا مناره بلند خسروجرد می‌باشد که در مسیرجاده ابریشم که از کویر سبزوار می‌گذشته است و در ابتدای ورودی شهر سبزوار از طرف شاهرود به فاصله چهار الی پنج کیلومتر ساخته شده است. بنا بر اساس کتیبه آن در سال 505 هجری قمری در دوره سلجوقیان با طراحی فوق العاده زیبا با استفاده از تزیینات آجری به صورت تناسبات دایره‌ای و حلقه‌ای از پایین تا به بالا شکل گرفته است. همچنین در دیواره‌های مناره با خطوط کوفی ‌ایاتی نوشته شده است ارتفاع ‌این مناره یا میل 33 متر می‌باشد که در وسط آن حدود 100 پله مدور تعبیه شده است.

در ‌اینکه چرا ‌این مناره تقریباً در روبروی روستای خسروجرد ساخته شده، بسیار جای تأمل و بررسی است. از آنجا که ‌این روستا قدمت هزار ساله و حتی بیش از ‌این را دارا است نمی‌توان به سادگی اظهار نظر نمود که‌این مناره فقط به لحاظ راه یابی ساخته شده است. هرچند که ویژگی‌های حاصله بیش از هر نظر دیگری نظر فوق را تأیید می‌کند.

از طرفی به دلیل وجود دشت‌های سمت غربی مناره که هموار، و خالی از تپه‌های کوتاه و بلند هستند می‌توان ‌اینگونه تصور کرد که مناره از فاصله بیش از ده تا پانزده کیلومتر رویت می‌شده و ‌این بدان معناست که به مسافران محل اقامت بعدی یا مقصد بعدی را هر چه باشکوه‌تر نشان دهد. همچنین اگر بگوئیم که با توجه به دشت‌های مجاور اگر به جهت دیده بانی از آن استفاده می‌شده است، جای هیچ شکی را نخواهد گذاشت.

به هر تقدیر‌این مناره با اصول دقیق و طراحی مناسب و مطلوب ساخته شده به گونه‌ای که چشم هر مسافر و رهگذری را خیره می‌سازد و جزء مجموعه‌های قابل توجه معماری ‌ایران محسوب می‌شود. در ورودی آن به سمت غرب باز می‌شود و یک نفر به راحتی می‌تواند از راه پله‌های مدور داخلی آن خود را به نوک مناره برساند. چنان که چشم انداز بسیار گسترده‌ای را بتواند تحت تسلط قرار دهد. ‌این بنا همانگونه که گفته شد یادگار عصر سلجوقیان و دارای زیبایی‌ها و ظرافت‌های همان عصر است.

درباره ابوالفضل بیهقی دبیر

تاریخ بیهقی (یا تاریخ مسعودی )

 کتابی تاریخی به فارسی در بارة دورة پادشاهی مسعود غزنوی و مختصری در تاریخ خوارزم ، تألیف ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی * . این کتاب بخشی است از کتاب مفصّلی که به نامهای جامع التواریخ ، جامع فی تاریخ سبکتگین ابوالفضل بیهقی ، تاریخ آل محمود یا تاریخ آل سبکتگین شناخته می شود (نفیسی ، ج 1، ص 5؛ حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 282). با توجه به قراین موجود در متن ، این کتاب به شرح احوال و کارهای غزنویان اختصاص داشته اما طبعاً باید از آل سبکتگین آغاز می شده که به مناسبت لقب ناصرالدین سبکتگین به تاریخ ناصری شهرت یافته است (علی بیهقی ، ص 175؛ عوفی ، ج 2، ص 28). همچنین به مناسبت اختصاص یافتن بخشی از کتاب به دورة یمین الدوله محمود غزنوی ، مقامات محمودی و نیز تاریخ یمینی نامیده شده (رجوع کنید به محمد بیهقی ، ص 27، 169، 188، 794) و چون بخشی از آن به روزگار مسعود اختصاص داشته به تاریخ مسعودی شهرت یافته است .
آغاز تألیف تاریخ بیهقی سال 448 (بهار، ج 2، ص 69) و موضوعِ آن ، رویدادهای چهل و دو سال از پادشاهی غزنویان بوده و در سی فصل (به نوشتة علی بن زید بیهقی : «زیادت از سی مجلد»، ص 20) تدوین شده بوده است ؛ مطالب آن تا مجلد چهارم همان مطالب تاریخ ناصری و تاریخ یمینی بوده ، از مجلد پنجم ــ که آغاز آن از میان رفته ــ تا مجلد دهم ، تاریخ بیهقیِ موجود است و مجلدهای بعدی وقایع سالهای 432 تا 451 بوده است . علی بن زید بیهقی بعضی از این سی مجلد را در کتابخانة سرخس و کتابخانة مدرسة خاتون مهد عراق در نیشابور دیده بوده است (ص 20، 175).
تاریخ بیهقی موجود از نامة ارکان دولت مسعودی به امیرمسعود آغاز می گردد (محمد بیهقی ، ص 1) و پس از ذکر رویدادهای گوناگون دورة حکومت مسعود غزنوی ، مجلد نهم کتاب با قصد رفتن مسعود به هند پایان می یابد و بیهقی در پایان همین مجلد وعده می دهد که مجلد دهم را با دو باب خوارزم و جبال آغاز خواهد کرد و سپس موضوع رفتن مسعود را به هندوستان تا پایان کارش می نویسد (همان ، ص 895 ـ900)، اما آنچه از مجلد دهم به دست ما رسیده فقط ذکر خوارزم است (همان ، ص 902، 906). با وجود این ، در ضمن کتاب مطالب بسیار مفیدی در تاریخ غزنویان پیش از مسعود غزنوی ، و صفاریان و سامانیان و سلجوقیان و جز آنها آمده است . همچنین اطلاعات گرانبهایی در بارة شعرا و اشعار آنان دارد که منحصر به فرد است .
تاریخ بیهقی هم از جنبة تاریخ نگاری و هم از جنبة ادبی بسیار درخور توجه است . از لحاظ تاریخ نگاری عمده ترین نکاتی که اهمیت و ارزش این کتاب را آشکار می سازد اینهاست : 1) حقیقت پژوهی و گزارش حقیقت و رعایت اعتدال و انصاف در اظهارنظرها (برای نمونه رجوع کنید به ص 27ـ 28، 221ـ222)؛ 2) مشاهده ، دقت نظر و باریک بینی بیهقی که سبب شده هیچ نکته ای از نظر او فوت نشود (رجوع کنید به ص 11)؛ 3) بیان مطالب حِکْمی (برای نمونه رجوع کنید به ص 112ـ 128) و نکته های اخلاقی (برای نمونه رجوع کنید به ص 234ـ235، 308) که بظاهر سبب اطناب شده ، اما بیهقی به قصد آراستن تاریخ خود (رجوع کنید به ص 39، 169)، عبرت آموزی (رجوع کنید به ص 243) و تأثیر بر دلها (رجوع کنید به ص 678) آنها را ذکر کرده است ؛ 4) قدرت استنباط بیهقی، شناخت او از جامعة عصر خود و تحلیل علل وقایع (برای نمونه رجوع کنید به ص 17، 56، 162)؛ 5) معرفی منبع روایات و اطلاعات نویسنده در هر موضوع و اظهارنظر دربارة درستی و نادرستی آن روایات (برای نمونه رجوع کنید به ص 130ـ131، 510، 909)؛ 6) نقل اسناد مهم (برای نمونه رجوع کنید به ص 102ـ 105)؛ 7) معرفی اشخاص و احوال خصوصی و رفتار آنان و مشاغل و مقاماتی که سابقاً داشته یا بعداً احراز کرده اند (برای نمونه رجوع کنید به ص 225ـ 228، 313ـ316، 522 ـ524)؛ 8) نقل مذاکرات مهم و محرمانه (برای نمونه رجوع کنید به ص 13ـ14، 58ـ60، 613)؛ 9) پرده برداشتن از توطئه ها و رقابتها (برای نمونه رجوع کنید به ص 159ـ162، 301، 466)؛ 10) اشاره به مراسم و آداب و رسوم مردم آن روزگار، خصوصاً دربار غزنه ، مانند خطبه خواندن و خلعت دادن و جشن مهرگان (برای نمونه رجوع کنید به ص 4، 347، 655)؛ 11) ذکر تاریخ دقیق و گاه ساعت رخدادها (برای نمونه رجوع کنید به ص 26ـ27، 295، 310)؛ 12) ذکر آمار (برای نمونه رجوع کنید به ص 47؛ برای اطلاعات بیشتر در بارة اهمیت تاریخ بیهقی رجوع کنید به یوسفی ، ص 161ـ165).
از جنبة ادبی و سبک نگارش ، گیرایی و دلپذیری نثر، و ویژگیهای صرفی و نحوی نثر تاریخ بیهقی از بهترین نمونه های نثر فارسی و اوج بلاغت زبان فارسی شمرده می شود. نثر کتاب حاکی از تسلط بیهقی به زبانهای فارسی و عربی است و نشان می دهد که وی همة شرایط دبیری را داشته است (یوسفی ، ص 166). بیهقی در نثرنویسی پیرو سبک استادش ، ابونصر مشکان * بوده است (بهار، ج 2، ص 67). مهمترین ویژگیهای نثر تاریخ بیهقی عبارت است از: 1) اطناب ، در مقابل ایجاز دورة قبل از بیهقی ، به گونه ای که در عبارتها خللی ایجاد نمی کند، بلکه از محسّنات این تاریخ شمرده می شود که جزئیات مطالب را روشن ، و مقصود را بخوبی بیان می کند. 2) توصیفات و ذکر جزئیاتی که خواننده را در برابر وقایع قرار می دهد و به تمام اجزای وقایع رهنمون می سازد. 3) استشهاد و تمثیل ، به تقلید از نثر فنی عربی در قرن چهارم در بغداد، که گاه به مناسبت با ابیاتی با ذکر نام و گوینده برای تأیید مدعا به کار رفته است . 4) برخی ویژگیهای دستوری ، از جمله به کار بردن فعل ماضی در معنای مضارع ، به کار بردن افعال ماضی و مضارع به صیغة مجهول ، استعمال افعال ماضی به صیغة وصفی ، حذف افعال به قرینه ، حذف قسمتی از جمله ، به کار بردن لغات و جمعها و مصادر عربی و ذکر کلمات تنوین دار طبق قواعد عربی . 5) ذکر امثال و اصطلاحات فارسی متداول در آن روزگار (همان ، ج 2، ص 67ـ 85؛ برای اطلاعات بیشتر در بارة ویژگیهای نثری و قواعد دستوری تاریخ بیهقی رجوع کنید به پروین گنابادی ، ص 106ـ 119؛ فرشیدورد، ص 469ـ 515).

بیهقی به وقایع و اشخاص و ویژگیها و واکنشهای آنان ، همچون نویسندگان ادبیات داستانی پرداخته و واقعه را مانند داستان شرح داده و به انجام رسانده است ، نظیر ذکر بر دار کردن حسنک وزیر (رجوع کنید به ص 221ـ236) که داستانی تراژیک شده است . در شرح این واقعه بیهقی ضمن گزارش دقیق و عینی از سقوط وزیری مقتدر (حسنک ) به شرح دسیسه ها و حکایتی از شقاوت و شهامت و ندای وجدان گناهکار می پردازد. این واقعة داستان نما، با مرگ سلطانی مقتدر (محمود) آغاز و با هلاکت وزیری مقتدر، در عهد مسعود، پایان می یابد. این واقعة تراژیک از دیدگاه جامعه شناسی تاریخی ایران درخور توجه است (کاتوزیان ، ص 77، نیز رجوع کنید به ص 78ـ91؛ برای تحلیل سایر تراژدیهای تاریخ بیهقی رجوع کنید به شفیعی ، ص 385ـ392). از تاریخ بیهقی نسخه های خطی فراوانی در کتابخانه های ایران و دیگر کشورهای جهان بجا مانده است که نشان می دهد در چند قرن اخیر بسیار مورد توجه و پسند مردم بوده و آوازه ای درخور داشته است (فیاض ، ص 516). تاریخ بیهقی موجود نخستین بار در 1862 در کلکته به تصحیح مورلی و به اهتمام ناسو لیزچاپ شد. در 1305ـ 1307 با تصحیحات و حواشی سیداحمد ادیب پیشاوری در تهرانچاپ سنگی شد. طی سالهای 1319 و 1326 و 1332ش با تصحیحات و تعلیقات مفصّل سعید نفیسی در سه مجلد با عنوان تاریخ مسعودی . در 1324 ش به تصحیح علی اکبر فیاض با تعلیقات و فهرستها در تهران و در 1350ش به تصحیح همو در مشهد انتشار یافت . خلیل خطیب رهبر این کتاب را همراه با معانی واژه ها و شرح جمله های دشوار و برخی نکته های دستوری و ادبی در 1368 ش در تهران بهچاپ رساند. برخی محققان در سالهای اخیر تاریخ بیهقی را با شرح و توضیح واژه ها و جملات به صورت گزیده بهچاپ رسانده اند، از جمله زهرا خانلری (تهران 1348ش )؛ محمد دبیرسیاقی (تهران 1348ش )؛ یداللّه شکری (تهران 1356 ش )؛ خلیل خطیب رهبر (تهران 1367 ش )؛ محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی (تهران 1372 ش )؛ نرگس روان پور (تهران 1373 ش )؛ رضا مصطفوی سبزواری (تهران 1378 ش ). یحیی خشاب و صادق نشأت ، تاریخ بیهقی را به عربی ترجمه وچاپ کرده اند (قاهره 1376). آرندس نیز آن را به روسی ترجمه و منتشر کرده است (تاشکند 1962، مسکو 1969). کلیفورد ادموند باسورث نیز هم اکنون مشغول ترجمة تاریخ بیهقی به زبان انگلیسی است که دانشگاه کلمبیا مسئولیت انتشار آن را به عهده دارد (باسورث ، ص 6).

 نگرش اعجاب آمیز بیهقی

چکیده: ابوالفضل بیهقی، در جای جای تاریخش، هنگام بیان شگفتی و اعجاب خود در واقع و توضیفات مختلف با استفاده از جمله: «کس مانند آن یاد نداشت» و عبارات مشابه، خود و مخاطب را از توضیح بیشتر بی نیاز می کند. بررسی کاربر این گونه جملات با بسامد زیاد (حدود 50 مرتبه) نشان دهنده آن است که وی در چهار موضع از این جملات استفاده کرده است: شادکامی ها و بزمها (%40)، توجیهات و خلعت ها (27%)، مهارت ها و کاردانی ها (20%) بلایای طبیعی و حوادث (13%). برای بیهقی می توان این اغراض را در کاربرد جملات مورد بحث مصور شد: کاربرد جملات در معنی واقعی و حقیقی 32%، بی سابقه بودن موضع برای شخص بیهقی 17%، استفاده از این جملات به عنوان یک تکیه کلام 12% و کاربرد اغراق آمیز برای بزرگ نمایی 39% که در این مقاله به تفصیل درباره آن گفتگو خواهد داشت. ذکر این نکته مناسب است که بیشترین کاربرد را کاربردهای اغراق آمیز در بر می گیرد و نشان دهنده تعلق خاطر خاص بیهقی به سلطان مسعود است که فاصله بین زمان وقایع و زمان نگارش کتاب نتوانسته است آن را بزداید. از طرفی کاربرد جملات مورد نظر در معنی واقعی نیز حکایت از تجملات و تکلفات دربار عزنوی، شادخواری ها و بزمهای بی سابقه مسعود و درایت و کاردانی رجال درباری به ویژه پدریان دارد.

 جملات ابوالفضل بیهقی:
مردان بزرگ نام بدان گرفتند که چون بر دشمن دست می یافتند، نیکویی می کردند و از او درمی گذشتند

نگر که کار امروز به فردا نیفکنی که هر روزی که می آید، کار خویش می آورد. ابوالفضل بیهقی

دشمن هرگز دوست نگردد. ابوالفضل بیهقی

چون دشمن از خانه خیزد جنگ با بیگانه بالا گیرد. ابوالفضل بیهقی

رعیت را با جنگ چه کار باشد. ابوالفضل بیه

خود کرده را درمان نیست. ابوالفضل بیهقی

 «کار امروز به فردا افکندن از کاهلی تن است. ابوالفضل بیهقی

«نگر تا کار امروز به فردا نیفکنی که هر روزی که می‌آید کار خویش می‌آورد.»ابوالفضل بیهقی

روستای حارث آبا د را بیشتر بشناسیم

 حارث آبا د را بیشتر بشناسیم 

 

معنی لغوی  حارث آباد

کلمه حارث اباد برگفته از دو کلمه حارث به معنی کشاورز و کشتکار و آباد نیز که منظور آبادی می باشد ودر نهاین محل به معنی آبادی کشت وکار  و کشاورزی می باشد از قدیمی ترین روستا های کشور می باشد که نشانه هایی از زندگی حتی قبل از اسلام نیز در ان مشاهده می گردد

موقعیت روستای حارث آباد

روستای حارث آباد جزو بخش مرکزی شهرستان سبزوار در 8 کیلومتری جنوب شهرستان سبزوار ودر مسر جاده قدیم بردسکن واقع شده است و دارای موققعیت جغرافیایی جالبی می باشد به طوری که این روستا که در 8 کیلومتری شهرستان واقع و پل ارتباطی بین سه بخش اصلی شهرستان می باشد به طوری که این روستا از مسیر روستای کیذور به بخش ششتمد و از مسیر روستای فسنقر با بخش روداب وکارخانه سیمان و از مسیر نخبر با رشته کو ههای همیشه سرافراز و افسانه ای کوه میش و جاده قدیم بردسکن در ارتباط می باشد و در واقع به سان شاهراهی است که ارتباط دهنده بیش از 80 پارچه آبادی به مرکز شهرستان می باشد .

شغل اهالی :

ابتدا بد نیست کمی برگردیم به عقب و به زمان  قبل از اصلاحات اراضی : در آن زمان روستای حارث آباد روستایی بسیار سر سبز و آباد بود ودارای چندین قنات بوده که معروفترین انها عبارتند از قنات حارث آباد ، علی آباد و کلاته نور ( کرتکوی ) که به سبب این قنات های پر اب روستای حارث آباد مرکز عمده کشت و کار و تولید محصولات جالیزی بوپژه خربزه و هندوانه بود و علاوه بر ان گندم ، جو ، زیره و در مواردی هویج و انار نیز جزو محصولات تولیدی این روستا بود اما جالب انکه با وجود اجرای اصلاحات ارضی بخش عمده ای از دهقانان از تحویل زمین ها از دولت ( زمین های خانها ) خوداری نمودند  وبه خاطر اعتقادات مذهبی ودینی خود  به زندگی با سبک ارباب رعیتی ادامه دادند . علاوه بر این عده ای از اهالی روستای حارث اباد پس از سال 1342 و برنامه ثبیت شن های روان که مقرر شد کویر میان روستاههای حارث اباد تا دولت اباد و بخش ششتمد و از این طرف روستای فشنقر تا حد فاصل روداب و بخشروداب را به زیر کاشت درخت تاغ برده شود به همکاری با سازمان جنگلها و مراتع و منابع طبیعی ان زمان همکاری می کردند به روایتی در سال 1343 اولین ایستگاه تحقیقات جنگلی و ثبیت شنهای روان کشور توسط دولت وقت در این روستا راه اندازی و افتتاح شد و خود موجب اشتغال بخش عمده ای از اهالی شد و به طوری که بالغ بر 5 سال اهالی با کار در این منطقه از کویر عریان جنگلی زیبا ونادر را بوجود اوردند که منطقه را متحول و از آفت بادهای شنی رها ساخت . علاوه بر آن بیش از نیمی از اهالی به دامداری و پرورش دام مشغول بوده و مهارت کاملی در این رشته دارند و از قدیم الایام به خاطر نزدیکی این روستا به میدان دام واحشام ، اهالی این روستا سرو کار شان با دام و حتی ارسال دامهای خود به سایر شهرستانها بوپژه تهران داشته اند با توجه به اینکه   عده ای از خریداران دام که از اهالی این روستا می باشند و در تهران  مشغول به عرضه می باشند همیشه این ارتباط وارسال دام بین روستاو تهران به صورت مستمر ادامه داشته است .

در نهایت می توان شغل اهالی روستای حارث اباد را در گرو ه ای ذیل دسته بندی کرد :

1- کشاورزی و باغداری ( محصولات شامل گندم ، جو ، پنبه ، زیره ، خربزه ، هندوانه و پسته و گاها نخود .

2- دامداری و نگهداری دام به صورت پرواری و خرید و فروش دام در میدان دام و احشام شهرستان که در 5 کیلومتری روستا درمسیر سبزوار قرار دارد .

3- کامیون داری که شامل کامیونداران - رانندگان پایه یک و کمک رانندگان می باشند که بیشتر در مسیر حمل بار و کالا در مسیر تهران به مشهد و زاهباس مشغول می باشند . 4- سایر :  که شامل مهاجرین شاغل در تهران و سایر شهرها می باشند که بیش از 90 در صد انها استاد کاران ماهر و کارگران ماهر و نیمه ماهر شاغل در حرفه نصابی و ساخت کابینت ، درب و کمد و سایر صنایع چوبی و ... می باشند

موقعیت:

روستای حارث آباد یکی از روستاهای بزرگ،مهم و پر جمعیت بخش مرکزی شهرستان سبزوار است که 8 کیلومتری جنوب شهرستان سبزوار قرار دارد ، تکیه داده به کوه و افتاده در داخل بیابانی کویر مانند با حدود بیش از 400 خانوار وجمعیتی بالغ بر 1500  نفر می باشد. این روستا واقع در مسیر کارخانه سیمان لار سبزوار، شهر روداب و همچنین جاده قدیم بردسکن و جاده منتهی به روستای کیذور و روستاهای منتهی به شهر ششتمد و حاشیه جاده تهران مشهد (جاده ابریشم) می باشد .و مسیر اهالی بیش از هشتاد روستا می باشد .

ویژگیهای مردمی:

مردم این روستا دارای دین اسلام و زبان فارسی وبا لهجه محلی می باشند و به لحاظ آداب و رسوم مانند مردم سبزوار می باشند مهاجرت در این روستا بسیار ناچیز ودر حدود 1 % درصد می باشد .

محصولات کشاورزی و باغی:

محصولات کشاورزی این روستا شامل گندم،جو،پنبه ،زیره ، هندوانه ع خربزه و مهترین محصولات باغی آن پسته نیز در سالهای اخیر به وفور کشت شده وهم اکنون پسته مهمترین محصول باغی روستای حارث آباد می باشد. و در سالهای گذشته همت زیادی جهت پسته کاری در ین روستا انجام گردیده و یکی از مرغوبترین پسته های کشور و شهرستان در روستای حارث آباد می باشد

 پوشش گیاهی :

پوشش گیاهی خاص بنام تاغ که بصورت دست کشت می باشد اطرف این روستا را در برگرفته است. که جهت تثبیت شنهای روان بوده است.در گذشته ای نه چندان دور در این روستا پارک کویری به مساحت 5/14 هکتار وجود داشته و اولین مرکز تثبیت شن کشور نیز در سال 1347 توسط موسسه تحقیات جنگلها و مراتع کشور تاسیس گردید .وبا توجه به اینکه این ایستگاه وپایگاههای وابسته به آن از اعتبار بین الملی خاصی برخورداربوده

،بطوریکه پذیرای بسیاری از کارشناسان بین الملی برای کارآموزی ،بازدیدو یا انجام مطالعات و تحقیقات بوده است ،اما هم اکنون از این مرکز استفاده آن چنانی نمی شود واین در حالی است که این مرکز از لحاظ دارا بودن گونه های گیاهی و درختی یکی از بهترین مراکز تثبیت شن کشور می باشد که می تواند با سرمایه گذاری بر روی آن از این محل جهت استفاده تحقیقی دانشجویان ومحققین وهمچنین مجاورین ومسافرین استفاده نمود.

شغل اهالی:

بیش از نیمی از اهالی این روستا به کشاورزی ودامداری و خرید وفروش دام مشغول بوده و حدود یک سوم اهالی نیز به کامیونداری وباغداری مشغول می باشند.

وجود 6 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در این روستا رونق خاصی به کشاورزی روستا داده است ودارای زمینهای حاصلخیز فراوانی جهت کشاورزی میباشد که به دلیل محدودیت آبی هم اکنون بایر وبلا استفاده می باشد .

1- چاه عمیق مرحوم کربلایی حسین غریب

2- چاه عمیق حارث آباد

3- چاه عمیق سلطانی

4- چاه عمیق مرحوم فاضلی پور

5- چاه عمیق میان آباد (مشترک بین حارث آباد و روستای مجاور فسنقر )

6- چاه نیمه عمیق مرحوم حاج محمد حسین حارث آبادی

و در حال حاضر بیش از 200 هکتار زمین مرغوب در سه دشت معروف کلاته نور ، باز کهر و علی آباد که از دشتهای حاصلخیز حارث آباد می باشند  وجود دارد که به دلیل نبود آب بلا استفاده می باشد در سال 84 وزارت نیرو اولویت استفاده از فاضلاب سبزوار را به سه روستای حارث آباد، دولت آباد و علی آباد شور داده اما اداره آب و فاضلاب شهری سبزوار این اولویت را به سازمان اتکا واگذار نموده است.