ایستگاه تحقیقات و مرکز تثبت شن حارث آباد

معرفی ایستگاه تحقیقات و مرکز تثبیت شن حارث آباد

پروژه ایستا کردن شن‌های روان که برای نخستین بار در حارث آباد سبزوار در سال ۱۳۴۴ خورشیدی اجرا شد از کویرها و بیابان‌های ایران جنگل‌های سرسبز و زیبا از درختان تنومند ساخت.

ایستگاه تحقیقات مراتع حارث آباد - سبزوار به عنوان اولین مرکز تحقیقات جنگلها و مراتع در خاورمیانه و اولین ایستگاه بیابان زدایی ایران  از سال ۴۴ شروع به فعالیت نمود.

این تاغزار جنگلی در سال ۱۳۴۴ در حدود ۶۰ سال قبل در روستای حارث آباد تاسیس شد و سپس طی بیش از ده سال تلاش و کوشش شبانه روزی بین سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ از یک کویر تبدیل به جنگلی زیبا شد که نه تنها زیبا بود بلکه سبزوار را از مشکل باد و خاک و شن های روان و 

روزگاری نه چندان دور و کمتر از ۵۰ سال قبل، جنگل بزرگ تاغ که حالا مامنی برای شهر سبزوار می باشد، کویری لم یزرع بوده که خشونت بادهای آن هر روز تلی از خاک و ریزگرد را بر سر و روی مردم و اهالی سبزوار و اطراف فرود می آورد.

اما به همت مهندسین و متخصین دلسوز و همچنین تلاش اهالی روستای حارث اباد و روستاهای دیگر و تلاش شبانه روزی دوستداران محیط زیست، در طی بیش از ده سال تلاش و کوشش شبانه روزی بین سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲، از یک کویر لم یزرع تبدیلی به جنگلی زیبا شد.

این جنگل تاغ نه تنها زیبا بود، بلکه سبزوار را از مشکل باد و خاک و شن های روان و مشکل ریزگرد ها نجات داد و اگر امروز سبزوار در پی وزش بادها کمتر مشکل خاک و شن را دارد، قطعاً مدیون این جنگل می باشد.

فعالیت های مربوط به تثبیت ماسه های روان در ایران، نخستین بار در سال ۱۳۳۸ و در منطقه الباجی اهواز آغاز شد و در این مرحله، عرصه ای معادل ۴۰ هکتار به طور آزمایشی با روشهای بیولوژیک، احیا شد.

ادامه این فعالیت ها، متعاقباً از سال ۱۳۴۴ به طور رسمی تحت عنوان طرحهای احیا مراتع بیابانی در منطقه حارث آباد سبزوار، به صورت گسترده و با هدف محافظت از منابع طبیعی عرصه های بیابانی، به اجرا درآمد.

سپس ایستگاه تحقیقات جنگلها و مراتع سبزوار، به منظور پاسخگویی به معضلات و مشکلات بخشهای اجرایی، در سال ۱۳۴۷ در منطقه حارث آباد شروع به فعالیت نمود و پس از مدت کوتاهی، یکی از معتبرترین مراکز پژوهشی و آموزشی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی، تثبیت شن و کویرزدایی شد.

این مرکز به عنوان اولین مرکز تحقیقات جنگلها و مراتع در منطقه خاورمیانه، بیش از یک دهه قرارگاه کارشناسان و محققان سراسر جهان بوده و در بیشتر گزارشات داخلی و بین المللی، به کارهای تحقیقی انجام شده در این ایستگاه، اشاره شده است.

حوزه فعالیت این ایستگاه، در برگیرنده مناطق عمده ای از خراسان های رضوی، شمالی، جنوبی، گلستان، مازندران و سمنان می باشد و مرزهای سیاسی و محدوده جغرافیایی سبزوار در این امر لحاظ نشده و تا کویر دامغان، شنزارهای شمال گرگان، گنبد کاووس، سرخس، مناطق شمالی دشت کویر و بیرجند را، در بر می گیرد.

طرحهای تحقیقاتی مهمی در این ایستگاه تصویب و اجرا شده که برخی از آنها در زمره طرحهای ملی و در خارج از محدوده سیاسی سبزوار صورت گرفته که از جمله آنها می توان به نقش سیلاب در تحول کمی و کیفی رستنیهای منطقه جاجرم و مطالعات پوشش گیاهی در منطقه کاشمر، اشاره کرد.

از اقدامات انجام گرفته در سبزوار نیز، می توان بررسی علل پژمرده شدن تاغزارهای دست کاشت در منطقه کلاته میرعلی و یحیی آباد را، ذکر نمود. ایستگاه تحقیقات جنگل ها و مراتع حارث آباد سبزوار، به عنوان یکی از چهار مرکز اصلی و مادر تثبیت شن کشور در کنار سه ایستگاه تحقیقاتی اهواز، کاشان و کرمان، به فعالیت های پژوهشی مشغول است./ اکوتوریسم سبزوار بزرگ

معرفی ایستگاه:

     ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سبزوار در سال 1347 تقریبا هم‌زمان با تشکیل موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تاسیس و فعالیت خود را با تثبیت شن‌های روان در منطقه حارث آباد آغاز نمود. با توجه به اهمیت موضوع در آن زمان این ایستگاه به سرعت تجهیز و راه اندازی شد به نحوی که پس از مدت کوتاهی به عنوان یکی از معتبرترین مراکز پژوهشی و آموزشی در زمینه تثبیت شن و کویرزدایی درآمد .

     تا قبل از ادغام وزارتین جهادسازندگی و کشاورزی، فعالیت‌های تحقیقاتی این ایستگاه متمرکز به تحقیقاتِ بیابان، جنگل و مرتع بود، که بعد از ادغام، فعالیت‌هایِ پژوهشیِ مرتبط با دام، حفاظت خاک و آبخیزداری و کشاورزی نیز به آن افزوده شد. از نیمه دوم سال 1394، مسئولیت آموزش کشاورزی و منابع طبیعی نیز به این ایستگاه محول و نام آن به ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی تغییر یافت.

· پایگاه پژوهشی – آموزشی حارث آباد: 

     این پایگاه با مساحتی حدود 15 هکتار از حدود 11 هکتار زمین قابل کشت برای اجرای طرح‌های تحقیقات کشاورزی برخوردار است. سایر امکانات پایگاه حارث آباد شامل یک حلقه چاه با دبی 12 لیتر در ثانیه و شوری حدود 11 دسی زیمنس بر متر، استخر دو منظوره ذخیره آب و پرورش آّبزیان، ساختمان اداری، ساختمان سرایداری، انبار، گلخانه، بسترهای مناسب برای بررسی های بیابان و تثبیت شن، خانه کارگری، هانکارد، بسترهای ایجاد خزانه، کلکسیونی از گیاهان مرتعی و جنگلی و همچنین تراکتور و تعدادی ادوات دنباله بند می باشد این پایگاه که جزو اولین ایستگاه‌های پژوهشی در کشور است، مکان مناسبی برای تحقیق در شرایط بیابانی و شور است که در 10 کیلومتری جنوب شهر سبزوار واقع شده است.

طرح ها و پروژه های تحقیقاتی در حال اجرای همکاران ایستگاه  

· تلفیق تکنیکهای سنجش از دور و نزدیک در ارزیابی وضعیت شوری خاک باغات پسته

· ارزیابی اثر تاریخ کاشت و مدیریت کودی بر عملکرد و میزان بروز عارضه قرمزی برگ پنبه

· اثر مواد بهساز متفاوت خاک بر آبشویی نمک‌ها در باغات پسته (مطالعه موردی: مرتاضیه - استان یزد)

· مقاومت به تنش شوری هیبریدهای جدید زنبق ریزومی جهت کاربرد در فضای سبزشهری

· غربالگری ژرم پلاسم کینوا جهت شناسایی ژنوتیپ های سازگار متحمل به شوری با دوره رسیدگی متفاوت
ارزیابی نهایی عملکرد و پایداری لاین های امید بخش کینوا در شرایط شور

· مقایسه کمی و کیفی علوفه برخی گونه های شورزیست در استانهای یزد و خراسان رضوی

· ارزیابی و تعیین ارزش زراعی برخی ژنوتیپ های جدید و ممتاز پنبه (دیپلوئید)

· ارزیابی مقدماتی پایه های پسته در شرایط شور

· بررسی تنوع و ساختار ژنتیکی بلندمازو در جنگلهای شمال (فاز دوم)

پژوهشگران ایستگاه:

رئیس ایستگاه

محقق هیات علمی  

نام:  یوسف

نام خانوادگی : هاشمی‌نژاد             

مدرک تحصیلی: دکتری تخصصی

رشته تحصیلی: فیزیک و حفاظت خاک

پست الکترونیکی: [e-mail]

 

محقق هیات علمی  

نام: مجید

نام خانوادگی: الداغی

مدرک تحصیلی:  دکتری تخصصی

رشته تحصیلی:  بیماری‌شناسی گیاهی

پست الکترونیک:  [e-mail]

 

آقای مهندس اسماعیل فیله کش

Engineer Ismaeal Filehkesh

دانشجوی دکتری علوم مرتع وپژوهشگر ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سبزوار

 

• ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی با استفاده از مدل ICD در منطقه حارث آباد سبزوار ارائه شده در اولین همایش ملی بیابان (علوم، فنون و توسعه پایدار) (1391) اسماعیل سیلاخوری ، مجید اونق ، امیر سعدالدین ، اسماعیل فیله کش

• مقایسه اثر مقیاس نقشه در تفکیک واحدهای کاری ژئومورفولوژی پهنه­بندی خطر بیابانزایی «مطالعه موردی: منطقه حارث آباد سبزوار» ارائه شده در اولین همایش ملی بیابان (علوم، فنون و توسعه پایدار) (1391) اسماعیل سیلاخوری ، مجید اونق ، امیر سعدالدین ، اسماعیل فیله کش